دهه تولیدوتجارت؛ تحلیلی برتوسعه صنف وصنعت در شهرستان میبد

اول تیرماه روز اصناف ودهم تیرماه روز صنعت و معدن واین دهه نیز دهه تولید وتجارت نامگذاری شده است به همین مناسبت وبا نزدیک شدن به این ایام برآن شدیم تا مطالبی چند تحلیلی وگذرا بر صنف وصنعت(بخصوص صنعت مادر)در میبد را در معرض علاقه مندان قرار دهیم.
این نوشتار را با این ادعا مطرح میکنیم که میبد به لحاظ صنفی ودر مقیاس کمی وکیفی و در حوضه صنعت به لحاظ کمی در رتبه دوم بعد از شهرستانِ یزد در استانی که به قنات و قنوت وقناعت شهره میباشد، تبدیل شده است.
در شهرستان میبد بیش از ۲۳ هزار بیمه شده تامین اجتماعی وجود دارند.
به لحاظ تجارت وبازرگانی، بیش از ۴ هزار و۲۰۰ نفر دارای پروانه کسب می باشند که با کارگرانِ موجود وشرکای فروشگاهها ومباشرین پروانه کسب حدود ۵ هزار نفر در کسب وکارهای خدماتی،خدمات فنی،توزیعی،خرده فروشی،تولیدی فنی و…. به کسب وکاروتجارت مشغول می باشند که با تحت پوشش قرار دادن سه نفر(یک همسر ودو فرزند) به طور متوسط جمعیت ۲۰ هزار نفری میبد را تشکیل می دهند.خیابانهای سعیدی،امام وطالقانی بیشترین فعالیتهای تجاری ،مالی وتراکنشِ پولی را رقم میزنند.وجودِ غیرِبومی ها نه تنها در صنعت بلکه در صنوف نیز قابلِ توجه است به طوری که حدود۷۰۰ غیربومی در کسب و کارهای تجاری مشغول هستند وحدود۱۳ درصداز جمعیتِ اصناف را غیرمیبدی ها(با کدملی غیرمیبدی) تشکیل میدهند.بنابراین نمیتوان غیرمنصفانه بخشِ صنعت را مقصرِ وجودِ خرده فرهنگهای متفاوت و مسائلِ حاشیه ایِ دیگر قلمداد کرد،اگرچه عاملِ اصلی ورودِ غیربومی ها بخشِ صنعت می باشد امادر این نوشتار قصدی برای یافتنِ مقصرجهتِ موارد مذکور وجود ندارد و عدمِ چشم انداز وبرنامه ریزیِ مدون و کوتاهیِ تمامیِ مسئولین از حدودِ ۳۰ سال قبل تاکنون،را میتوان اصلی ترین عامل قسمتِ منفیِ ماجرا تلقی نمود
در این شهرستان حدود ۵۶۰ واحد تولیدی وجود دارد که جمعیتی بالغ بر ۱۶ هزار نفر را مستقیما در این بخش مشغول نموده است که با متوسط هر سرپرست خانوار ‌که سه نفر را به طور متوسط ارتزاق می کند(خانواده به طور متوسط ۴ نفر) جمعیتی۶۴ هزار نفر از این بخش منتفع می شوند ودر این بین واز مجموع ۱۶ هزار نفر،حدود ۱۲ هزار نفر در صنایع کاشی وجنبی مشغول می باشند که جمعیتی حدود۴۸ هزار نفر از این محل ارتزاق می نمایند.
بنابراین میتوان به طور تقریبی جمعیتی که در حوضه صنف وصنعت ارتزاق می کنند را ۸۴ هزار نفر برآورد کرد که با توجه به جمعیت۱۰۷ هزار نفری(به طور رسمی) میبد بیش از۷۵ درصد جمعیت میبد در صنف وصنعت مشغول می باشند.البته باید در نظر گرفت که آمارِ غیررسمی وجود جمعیت ۳۰ هزار نفری غیربومی را در میبد تخمین زده است..
اما صنعت کاشی وسرامیک،صنعتِ غالب شهرستان می باشد که در استان یزد قدمتی بیش از ۷۰۰ سال دارد و به نوعی از صنایع دستی بومی این استان و به ویژه در شهرستان میبد بشمار می‌آید که با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، شکل و رنگی تازه و مدرن به خود گرفته است.
در خصوص تولید کاشی وسرامیک در میبد همین نکته قابل تامل است که میزان تولید کاشی وسرامیک در میبد بیشتر از قاره آفریقاست هرچند به نظرتولید کاشی در آفریقا جنبه فانتزی پیدا کند اما باید بدانیم بعضی از کشورهای شمال آفریقا ویا آفریقای جنوبی در این حوزه فعال هستند.
بخش قابل توجهی از کارخانجات تولید کاشی و سرامیک استان یزد در شهرستان میبد واقع شده است که کیفیت و طراحی‌های تولیدات کاشی و سرامیک این کارخانجات نه تنها در داخل کشور، بلکه عرصه را بر رقبای اروپایی خود تنگ ‌تر نموده است.
میبد با داشتن ۴۰ واحد صنعتی وتولیدی کاشی وسرامیک از لحاظ کمیت وبه جهاتی از لحاظ کیفیت جزو اولین ها محسوب می شود. اولین کارخانه تولیدی کاشی وسرامیک در میبد که بیش از ۳۰ سال از عمر آن میگذرد کاشی وسرامیک مجتمع می باشد واولین شخصی که با نوع نگاه ویافته های خود این صنعت را در میبد پایه گذاری نمود دکتر مسعود جندقی(پایه گذار دانشگاه آزاد میبد)بود که پدر این صنعت ویکی از بنیانگذاران و پایه گذارانِ نوعِ جدید وپیشروِ این صنعت بود.
بدون شک مدیریت منابع انسانی و تربیت نیروی متعهد و کارآمد، به کارگیری دانش و تکنولوژی و سرمایه‌گذاری از محورهای مهم مدیریت در صنعت است خوشبختانه کیفیت بالا و تنوع در رنگ، اندازه و لعاب تولیدات کاشی و سرامیک شهرستان که در نتیجه‌ی وجود نیروی کار ماهر و توانمند و تکنولوژی‌های روز تولید کاشی دنیا در کارخانجات کاشی و سرامیک شهرستان میبد می‌باشد، منجر به این شده است که تولیدات شهرستان قابل رقابت با تولیدات کشورهای به نام دنیا در این عرصه باشد.صنعت کاشی و سرامیک سهم بزرگی از صادرات غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است که تولید کاشی و سرامیک همچنان در صدر اقلام صادراتی شهرستان میبد وحتی استان یزد می باشد.(حدود ۶۰ درصد تولید این محصول دراستان یزد که از این میان میبدبا تولید ۳۵ درصدی رتبه نخست را در کشور دارا می باشد)مهمترین پتانسیل‌های موجود در استان که منجر به رشد این صنعت در این خطه‌ی کویری کشورمان شده وجود نیروهای فنی و مهارت دیده‌ی متعهد در منطقه و همچنین قابل تامین بودن بخش قابل توجهی از مواد اولیه تولید کاشی و سرامیک در این استان وبه ویژه در شهرستان میبد می باشد.
خوشبختانه با توسعه صنعت کاشی و سرامیک در استان به ویژه در میبد علاوه بر فعال شدن بسیاری از معادن خاک استان، صنایع جانبی از قبیل صنایع بسته‌بندی، لعاب‌سازی، گلوله‌های سرامیکی و بویژه صنعت حمل و نقل از رونق قابل توجهی برخوردار شده است،وجود کمربندی های شرقی وغربی،تصویب منطقه ویژه اقتصادی و مهمتر از آن پیشرفت قابلِ قبولِ پایانه کاشی وسرامیک با سرمایه گذاری وشراکت واحدهای تولیدی و اتصال به مسیر ریلی کشور،موجبِ توسعه صادرات و فعال شدن بخش خدمات و نیز تبدیل میبد به کریدور وچهار راه مواصلاتی کاشی وسرامیک کشور می شود. گرچه ما به مناسبت دهه تولید وتجارت به مزایایِ این صنعت پرداختیم ولی چالشهای بسیاری نیز در این حوضه وجود دارد که تنها به یک نمونه بسنده می کنیم ودر موقعیت ها ومناسبت های ویژه تر به صورت جزئی تر وکارشناسانه موضوعات وچالشها را بررسی می کنیم.
کمبود آب یکی از مهمترین مشکل این صنعت در استان بشمار می‌رود و اقداماتی از جانب نیروهای دانش بنیان وبعضی از کارخانجات در جهت بازگشت چرخه آب در حال شکل گیری است و انشالله با برنامه ریزی های دولت محترم در خصوصِ کلیت آب در استان ، این موضوع نیز به سرانجام برسد.
با آنچه که در اینجا روایت شد،گرچه موضوعات به صورت کلی و حتی گاهی پراکنده به تصویر کشیده شد اما هدف از طرحِ این موضوعات مطرح نمودنِ میبدیها به عنوانِ مغزهای فعال در حوزه های صنعت و تجارت بود وقطع به یقین نقاط ضعف بسیار وچالش های فراوانی وجود دارد که اولین ومهمترین موضوع،توسعه نامتوازن شهرستان است که به مددِ الهی وبا ورود نخبگان و صاحبان اندیشه به مرور حل وفصل می گردد.
حجت الله خلیلی کارشناس ارشد علوم ارتباطات