موتورسواران میبدی و «کلاه ایمنی»

• احسان کریمی میبدی

اغلب با مرگ یا جرح یک موتور سوار، گفته می شود استفاده راکب موتور سیکلت از کلاه ایمنی می توانست از این حادثه جلوگیری کند؛ اما این داستان و این افسوس ادامه خواهد داشت ، افسوس برای راکبی دیگر و مرگی دیگر.

موتور سیکلت ، سال هاست که به دلایلی چون گرمای هوا در تابستان منطقه ، کوچه پس کوچه های باریک، کوچکی شهر، سهولت در رانندگی،ارزان بودن، هموار بودن زمین وکوچکی وسیله با مردم این خطه اخت گرفته است ا. بر اساس آمار میبد بیشترین سرانه موتور سیکلت ایران را به خود اختصاص داده است و گفته می شود بیش از ۵۰ هزار دستگاه موتور سیکلت در شهرستان میبد موجود می باشد

اما یک سوال و آن هم اینکه چرا با توجه به آمار بالای موتور و موتور سوارو تصادفات ناشی از آن که آمار بالای مرگ و جرح در استان یزد به ویژه میبد را به خود اختصاص می دهد با توجه به وجود الزامات قانونی( آیین‌نامه اجرایی قانون استفاده اجباری از کمربند و کلاه ایمنی مصوب ۱۳۷۶ )کارچندانی جدی صورت نمی گیرد و این در حالی است که بر اساس آمارهای معتبرملی استفاده از کلاه ایمنی استاندارد ۴۰ خطر مرگ و ۷۰درصد خطر مصدومیت را در موتور سواران کاهش می دهد.

علل چرایی عدم استفاده از کلاه ایمنی

عرف نبودن: با کمی توجه می توان دریافت درصد بسیار کمتر از راکبان موتورسیکلت از کلاه ایمنی استفاده می کنند؛ لذا با توجه به سختی استفاده از این وسیله برای عرف شدن آن باید از طریق علمی تلاش کرد

هزینه نامناسب کلاه ایمنی : بین قیمت موتور و قیمت ارزانترین ماشین های بازار شکافی قیمتی زیاد وجود دارد و بسیاری از مردمی که از این وسیله نقلیه استفاده می کنند چندان بضاعت مالی قوی ندارند و هزینه خرید کلاه را یک هزینه اضافی می دانند. این مسئله زمانی مشهود تر است که هزینه های خرید و تامین کلاه بالاست و هزینه زیادی برای اقشار آسیب پذیر جامعه کارگری به حساب می آید.

قوانین موقتی و جریمه های لحظه ای: بارها در سال های اخیر شاهد آن بوده ایم که در اطلاعیه هایی به مردم یادآوری شده است که از تاریخ مشخصی هرکسی از کلاه ایمنی استفاده نکند جریمه خواهد شد. و در موعد مقرر طرح به مدت یک یا دو هفته اجرا می گردد. گزینشی و لحظه ای بودن و تعدد دفعات آزمون و خطا مردم را نسبت به اینگونه اقدامات بدبین کرده است.

اشتباه در انتخاب فصل: استان یزد تابستان های گرم و زمستان های سردی دارد و کلاه ایمنی به دلیل ویژگی و ساختاری که دارد برای هوای گرم مناسب نیست، اما متاسفانه بسیاری از مواقع اجرای قانون در اوایل تابستان و هنگام تعطیلی مدارس اتفاق می افتد.

استاندارد نبودن کلاه ایمنی و عدم توجه به شرایط جغرافیایی منطقه : بسیاری از کلاه های موجود در بازار در کنار قیمت نامناسب، استاندارد های لازم را ندارند زیرا مقاومت، استحکام، تهویه و وزن مناسبی ندارند. و اگر کلاه مناسب و استانداردی مناسب برای منطقه بومی استان یزد پیدا شود باید هزینه گزافی پرداخت شود.

نبود مکانی برای عرضه مناسب : بیشترین کسانی که کلاه ایمنی را عرضه می کنند موتور فروشان و لوازم یدکی موتور فروشی است که در آنها تنها چند نوع کلاه که احتمالاسود بیشتری دارد یافت می شود.

نبود دغدغه جدی مسولین: تصادف موتورسیکلت سواران یکی از دلایل عمده فوت در استان است؛ لذا باید این امر جزء فوریت ها و اولویت های استان قرار گیرد.

نبود سیستم مناسب تشویق و تنبیه مناسب: برای اجرای هر سیاستی باید نظام تشویقی و تنبیه ای درستی را به کار بست بی شک تشویق باعث انگیزه برای انجام کار و تنبیه تلاشی برای جلوگیری از انجام کار است حال مدل تشویق وتنبیه در این مسئله واضح نیست و به صورت گزینشی است یعنی از میان ۱۰۰ متخلف فقط ۱ نفر تنبیه می شود و از میان ۱۰۰ نفرکه کلاه ایمنی می گذارند تنها چند نفر به قید قرعه انتخاب می شوند. هر چند این امر به دلیل محدودیت منابع مالی منطقی به نظر می رسد اما این مسئله نیز نباید به صورت غیر هدفمند باشد بلکه اعضای جامعه نمونه برای تشویق و تنبیه نیز باید به صورتی هدفمند و دقیق انتخاب شوند از طرفی دیگر میزان پاداش و تنبیه نیز باید متناسب با اجرای قانون دقیق و مورد قبول باشد جریمه یک پیرمرد ۶۰ سال به دلیل نگذاشت کلاه ایمنی و عدم جریمه یک جوان به دلیل نداشتن کلاه ایمنی و قدرت ویراژ زیاد، شیوه صحیح اجرای سیستم تنبیه نیست.

عدم آموزش و تلاش بیشتر برای مشارکت عمومی: آموزش نیاز ضروری برای به کارگیری یک بسته سیاستی است باید دانست و آگاه کرد این آموزش به معنای چگونگی گذاشتن کلاه بر سر نیست بلکه آموزش برای خانواده ها واقشار مختلف مردم است و این سیاست که مبتنی بر مردم است جز با حضور مردم و مشارکت مردم عملی نخواهد شد
با آگاهی از موارد بالا، راهکارهایی برای اجرای مناسب این قانون وجود دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

آگاهی و آموزش همراه با تشویق و تنبیه : آگاهی از خطرات عدم استفاده از کلاه ایمنی و یادآوری آمار مرگ و میر و فواید حاصل از استفاده از کلاه ایمنی در حوزه های عمومی مانند مدارس، مراکز آموزشی و موسسات آموزش عالی، مساجد و … . همچنین مطابق قانون بسیاری از نهاد ها چون راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی، اداره ارشاد وبیمه مرکزی،صدا وسیمای یزد و…. برای آموزش مناسب و صحیح آن تلاش کنند تا کلاه ایمنی به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای موتور سواران باشدو برگزاری نشست و همایش موثر واقع خواهد شد
به کارگیری افراد فرهیخته : بر اساس نظریه دو مرحله ای لازاسفلد افراد در جامعه رهبرانی دارند که آنها را قبول دارند و از آنها حرف شنوی بیشتری داشته تاثیر بیشتری می پپذیرند برای اجرای سیاست نیز باید از افراد فرهیخته چون دانشجویان، اساتید، روحانیون و مسئولین و کارگزاران نظام بهره گرفت که یکی از بهترین شیوه اثر گذاری این امر بر مردم نیز استفاده این قشر نخبه از کلاه ایمنی خواهد بود.

تغییر رویکرد مجریان قانون از استمرار در مکان، توقف در زمان به استمرار در زمان و مرحله ای کردن مکان: یکی از بزرگترین اشکلات اجرایی این قانون همین مسئله است نیروی انتظامی می گوید از مثلا ۲۰ اردیبهشت قانون اجرا خواهد شد و در مکان های مختلف با این مسئله برخورد می نمایید در هر جایی از شهر و مطابق با قانون این اعمل جریمه ها را انجام خواهد داد اما بعداز مدتی دوباره مسئله فراموش می شود.

تدوام قانون در یک مکان اهمیت بیشتری از تداوم قاون در یک زمان دارد حداقل به نظرم این فرضیه برای این مصداق صدق خواهد کرد برای مثال نیروی انتظامی بگوید از این به بعد هر کس که از قسمت پارک فلسطین می گذرد باید کلاه ایمنی داشته باشد یعنی هیچ موتور سواری نباید باشد که بدون کلاه ایمنی از این محل عبور کند وگرنه جریمه خواهد شد و پس از مدتی حوزه مکانی به خیابان امام خمینی(ره) و سپس در کل سطح شهر اجرا شود . زیرا امر فرهنگی نیازمند زمان برای نهادینه است.

انتخاب فصل مناسب برای اجرای قانون : کلاه ایمنی به دلایلی که ذکر شد برای تابستان مناسب نیست و بهترین زمان برای اجاری این طرح پاییز می باشد با سرد شدن هوا کلاه ایمنی محاظب بیشتری از سر و صورت انجام می دهد و از گزند سرما محافظت می کند و این فرآیند زمانی خوبی برای نهادینه کردن فرهنگ استفاده ازکلاه ایمنی است.

حل مشکل کلاه: کلاه به دلایلی چون گرانی، استاندارد نبودن و عدم توجه به زیست بوم ،توزیع بد و نامناسب نیازمند همت جدی مسولین و متولیان امر است که در این جا می توان با استفاده از ظرفیت فراوان خیرین برای اهدا کلاه ایمنی به مردم ، استفاده ازصنایع موجود شهرستان میبد برای بومی سازی کلاه ایمنی ، گنجاندن کلاه ایمنی به عنوان جوایز مسابقاتی چون هلال غم و…، ایجاد یک مغازه اختصاصی برای توزیع کلاه های ایمنی مناسب با قیمت مناسب و… این معضل اجتماعی شهرستان را کم کم حل نمود.