تحلیل کریستین ساینس مانیتور از معراجی‌ها۲

کریستین ساینس مانیتور نوشت: جنگ ایران و عراق، این بار با قرائتی متفاوت و تاثیرگذار از حقایق تلخ آن بر روی پرده سینماهای ایران به تصویر کشیده می شود و مسعود ده نمکی با فیلم رکورد شکن «معراجی ها» می کوشد این مفهوم را به ایرانیان تفهیم کند؛ هر مبارزه ای پیروزی نیست و هر ایرانی آماده شهادت نیست.

این روزنامه آمریکایی در مطلبی به قلم اسکات پترسون به تحلیل و نقد فیلم «معراجی ها» پرداخته است و شرح می دهد: آخرین فیلم ایرانی که به جنگ ایران و عراق پرداخته است، فیلم «معراجی ها» است که در نمای ظاهری اش داستان خانواده ای را بیان می کند که در آن پدر خانواده اجازه نمی دهد پسرش که دانشجویی ممتاز است داوطلبانه به جبهه برود چرا که بیم دارد او حتما کشته خواهد شد.

نکته حائز اهمیت در مورد این فیلم ، ارائه نگاهی نو به واقعیات جنگ ایران و عراق است که در دهه ۱۹۸۰ اتفاق افتاد. ده نمکی سازنده فیلم هدفش از ساخت این اثر را طرح این نظریه است که: در قرائت رسمی از ایثار و عظمت قدری تجدید نظر کنید. آنچه که فیلم می خواهد بگوید این است: نه هر مبارزه ای، پیروزی است و نه همه ایرانیان آماده شهادت اند. زاویه دید نافذ فیلم و رعایت همین اصل انکار ناپذیر از جنگ ایران و عراق موجب شده است فیلم رکورد فروش اکران ایران را به خود اختصاص دهد.

«معراجی ها» از ماه مارس (اسفند) که روی اکران است تاکنون ۱٫۵ میلیون دلار فروش داشته و رکورددار فروش در میان همه فیلم های روی اکران است. مجموعه فیلم های ده نمکی تاکنون بالغ بر ۱۵ میلیون دلار فروش داشته که معادل بودجه ۱۰۰ فیلم دیگر در ایران است.

فیلم به زیبایی صحنه های نبرد این جنگ را به تصویر می کشد: صحنه هایی از گلوله های عراقی که تیم «خوکها»ی SEAL teams ایران را زیر آب هدف قرار می دهد تا نارنجک هایی که با حرکت آهسته (اسلو موشن) به سمت سنگرهای عراقی پرتاب می شوند و یا آشوب و بلوایی که از شبیخون در میادین حصار کشی شده مین به راه می افتد و یا سقوط بالگردهای ایرانی. ده نمکی با جثه ای ریز نقش و لاغر اندام فیلمسازی است که آموزش آکادمیک برای این حرفه را ندیده است و در گذشته هم جزء تندروهای ایران به شمار می رفت.

نخستین فیلم های ده نمکی یک سه گانه با نام «اخراجی ها» بود که در همه آنها بددهنی و کلام ناپسند به وفور بیان شده بود.

نادر طالب زاده کارگردان و منتقد که در جبهه های جنگ هم حضور داشته است در مورد ده نمکی می گوید: ده نمکی واقعا همه را حیرت زده کرده است. او به مثابه بوکسوری از دسته خروس وزن است که معلوم نیست سر و کله اش از کجا پیدا شده و امروز در مسابقات بوکس قهرمانی جهان سنگین وزن شرکت می کند.

ژانویه گذشته حین تولید فیلم «معراجی ها» انفجاری در صحنه فیلمبرداری توسط چاشنی های انفجاری به خدمت گرفته شده در فیلم رخ داد و در اثر آن ۵ تن از عوامل فیلم کشته شدند. این حادثه موجی از انتقادها را روانه ده نمکی ساخت و گروهی هم او را به بیرحمی نسبت به عوامل فیلم متهم کردند. حتی یک کاربر در توئیتر نوشت: امیدوار بودم در این حادثه خود ده نمکی هم شهید می شد. یک بازیگر و کارگردان هم گفته است: اگر ده نمکی می خواهد با خشونت و پرخاشگری برای خود کسب شهرت کند. باید در ابتدا از همه کسانی که به آنها صدمه زده است عذر خواهی کند.

ده نمکی خود در واکنش به این انتقادها در مصاحبه ای گلایه کرده و گفته است: در هیچ کجای دنیا هنگامی که با یک فرد موفق مواجه می شوند فحش و ناسزا نثارش نمی کنند بلکه مترصد می شوند تا در باره راههای موفقیت او تحقیق و مطالعه می کنند. او می افزاید: اما در اینجا یک دنیا حسادت موج می زند. ده نمکی در ماه آوریل هم به رادیو جوان گفته بود: من واقعا خسته ام و دیگر میلی به فیلمسازی ندارم. او در این باب اشاره می کند: این اظهار نظرهای کینه توزانه همه شوق و اشتیاق مرا برای ادامه راه فیلمسازی کشته است.

ده نمکی در دوره نوجوانی عازم جبهه های جنگ شد و سه بار هم مجروح شد. همین تجریه عینی بارقه گرایش او به سینما و ساخت فیلم جنگی را در او ایجاد کرد ، تصمیم گرفت به جنگ ایران و عراق از زاویه ای دیگر نگاه کند و همه قرائت های رسمی عنوان شده از جنگ را به بوته نقد بکشاند. در صحنه ای از فیلم پدر داستان فیلم به مسجد محل می رود و مانع از اقدام مسجد برای ثبت نام جوانان برای اعزام به جبهه های جنگ می شود و به گروهی از جوانان که برای اعزام به جبهه به مسجد آمده اند و پسرش هم یکی از آنهاست؛ می گوید: شما برای فرار از دانشگاه به جبهه می روید.

او سر مسولان مسجد فریاد می زند و می گوید: شما فکر می کنید کار خوبی می کنید که این جوانان را شست و شوی مغزی می کنید.
پدر با لحنی طعنه امیز می گوید: پسر من خام و بی تجربه است, چطور می تواند به سربازان خدا کمک کند؟

اما پسر سرانجام راهی جبهه می شود و به شهادت هم می رسد. همه یگان او تار و مار می شوند و تعدادشان آنقدر زیاد است که هواپیما قادر نیست همه مجروحان و کشته شدگان را از جبهه منتقل کند. همه مجروحانی که در جبهه رها شده اند پلاک های خود را جمع آوری می کنند و کشان کشان خود را از سنگرهای خونین به داخل هلی کوپتر می رسانند . «معراجی ها» به هیچ وجه قرائت معمول رسمی حاکمیت در مورد جنگ ایران و عراق را تائید نمی کند.

فیلم هرگز این جنگ را پیروزی اسلام بر کفر و پیروزی ایران بر یک دشن احمق و کودن و مفلوک معرفی نمی کند. برعکس در فیلم نشان داده می شود همه حملات تهاجمی ایران در جنگ به وسیله تانکها و سربازان عراقی تار و مار می شود. سنگرها آکنده اند از اجساد سربازان ایرانی آن هم به گونه ای که یک سرباز دشمن سیگار آمریکایی بر لب، بنزین روی سنگر می ریزد و آن را با آتش سیگار به آتش می کشد و همه اجساد را می سوزاند.

ده نمکی در باره فیلمش می گوید: من در فیلمم قدرت واقعی دشمن و نیز تلخی جنگ را به تصویر کشیدم. او تصریح می کند: این واقعیت را باید بپذیریم که اغلب پدرومادرها دوست نداشتند فرزندانشان به جبهه بروند و کشته شوند. در این زمینه طالب زاده می گوید: من همیشه به دوستانم گفته ام، جبهه جنگ مانند یک مراسم عروسی است که روشن و روشنتر می شود. این فیلمساز با تاکید بر قداست جبهه های جنگ ایران توضیح می دهد: ده نمکی تنها فردی است که به عمق اصالت این مفهوم پی برد و آن را شکار کرد.

منبع: ایرنا