گفتگو با دکتر اصغر کریمی و استاد محمد رضا اقبال/ صحبت های دو استاد میبدی درباره “نهج البلاغه”

به گزارش میبدما؛ به مناسبت این ایام مبارک، که به نام امیرالمومنین(ع) متبرک است، بخش اول مصاحبه استاد اصغر کریمی در سایت به روز رسانی شد(لینک) که در بخش دوم و انتهایی، ادامه گفتگو با آقای کریمی و در ادامه نیز گفتگوی کوتاهی با استاد محمدرضا اقبال را خواهید خواند:

در غرب و در حوزه مستشرقین فعالیتی روی نهج البلاغه صورت گرفته است؟

ما سه نوع مستشرق داریم. گروه اول علمی هستند و بی طرفانه روی منابع دینی ما کار می کنند، گروهی تبشیری هستند و انگیزه اصلی آنها تضعیف اسلام و گسترش مسیحیت است و بیشترین تعداد را در این حوزه دارند، و برخی هم استعماری هستند که به عنوان نمونه، پرونده جاسوسی دارند و مامورند برای تضعیف و تخریب ما کار کنند.

به عنوان مثال، از نوع تبشیری، رژی بلاشر فرانسوی را می توان نام برد، که بسیار به قرآن کریم نیز هجمه کرده است، و یا در نمونه اول، فلوگل آلمانی که به خاطر تحقیقات بسیار زیادش در قران، اولین فهرست قرآن را نوشت، جالب این است که از بس در قران تحقیق داشته و بسیار به قرآن مراجعه می کرده، ناگزیر به تهیه فهرست موضوعی برای قران شده است.

اینکه می گوییم مستشرق، صرفا همه آنها بد نیستند، به عنوان مثال رامنس بلژیکی می گوید برای اینکه جایگاه امام علی را ببینید، چه سنی و شیعه در حوزه حدیث دوست دارند به نوعی ان را منتسب به امام علی کنند تا صحت آن را تایید کنند. یا به عنوان مثال هانری کربن، می گوید نهج البلاغه بعد از قرآن، بزرگترین و بهترین متن عربی هست که بزرگان روی آن کار کرده اند، و در انگلستان البته سال های سال است روی نهج البلاغه، رشته تحصیلی و تحقیق و پژوهش دارند.

در مورد شروح نهج البلاغه چطور؟

ساده ترین و عمومی ترین شرح “پیام امام” آیت الله مکارم است. ولی جای کار دارد که برای نوجوانان و جوانان شروح خوبی نوشته شود، البته نیاز نیست همه خطبه های نهج البلاغه را برای انها تفسیر و شرح دهیم، و باید گزینشی عمل کنیم.

در حوزه شرح نهج البلاغه دو محور باید تقویت شود و بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ یکی اینکه شرح موضوعی نوشته شود، و سطح آن نیز برای مردم قابل فهم باشد، مثلا آقای دکتر مصطفی دلشاد تهرانی شرحی موضوعی نوشته اند اما حتی برای بنده نیز آن انعطاف و لذت بخشی خاص خود را ندارد، و مطمئناً برای مردم عادی بسیار سخت و سنگین است.

مورد دیگری که نیاز به توجه بیشتر دارد، نوشته شدن شرح های تحلیلی می باشد، که البته “پیام امام” روی همین موضوع تکیه کرده، اما به خاطر زیاد بودن حجم نهج البلاغه نیاز است با تمرکز بیشتر و تحلیل بیشتر نوشته شود. نیروهای جوان و متخصص باید در این محور روی نهج البلاغه که به اصطلاح اخ‌القران است، کار کنند و این دامنه به خاطر اقیانوس بیکران نهج البلاغه، تا قیامت می تواند ادامه یابد.

شرح موضوعی را کوتاه توضیح دهید؟

امام علی انسان عجیبی است، در هر حوزه های وارد شده انگار قرن ها در ان عالم زندگی کرده، مثلا در حوزه جنگ؛ انگار همیشه کارش جنگیدن بوده، یا در مورد فرشته ها که سخن می گوید، انگار با انها همیشه زندگی کرده است.

در حوزه آمار اگر نگاهی به نهج البلاغه بیاندازیم، مثلا در خطبه ای که امام به خوارج می گوید بعد از جنگ کمتر از ده نفر از شما زنده می مانند، این نوع تعداد را مشخص کردن، خیلی خاص است، و به قول این ابی الحدید این انسان به جایی دیگری وصل است.

در حوزه طبیعت که وارد می شود مانند سخن گفتن در مورد خفاش و طاووس، عالی می گوید؛ در حوزه قیامت، مثلا ابن ابی الحدید در مورد خطبه ۲۲۱ که شرح حال عجیبی از عالم قبر است، می گوید بیش از هزار بار خواندم و با هر بار خواندن پند جدیدی آموخته ام. یا در حوزه خانواده و تربیت فرزند، نامه ۳۱ را ببینید که چقدر زیبا این موضوع را بیان می کند.

متن نهج البلاغه و یا برخی از شروح در بین مردم زیاد جا باز نکرده است، ولی اگر این کتاب را با شرح موضوعی و خوش فهم و ساده برای مردم بیان کنیم، بسیار موثر است.

برای مطالعه نهج البلاغه چه پیشنهادی دارید؟

بستگی دارد فرد چه کسی باشد. اگر کسی مطالعه دارد می تواند از شرح هایی مانند پیام امامِ، آیت الله مکارم استفاده کند. افراد مبتدی، بهتر است کتاب های موضوعی را بخوانند تا انگیزه و پیش زمینه ای برای مطالعه شرح های نهج البلاغه شود و البته در شرح هم باید برخی جاها از اهل علم بپرسند.

در ضمن برای افراد مبتی خواندن روی نهج البلاغه و شروع کردن از خطبه ها خیلی سنگین است، مثلا در خطبه اول مسائل فلسفی بیان شده است که قابل فهم برای همه نیست، و باید از حکمت ها و نامه ها شروع کند.

 

در انتهای این گفتگو، چند کلامی نیز استاد اقبال، با ما همراهی کردند، اصولا ایشان به عنوان یک آزاده شناخته می شوند و در هر جلسه و همایشی که شرکت دارند، انتظار گفتن خاطره از ایشان می رود، در حالی که ایشان نیز مانند دکتر کریمی به زودی در مقطع دکترای علوم و معارف نهج البلاغه فارغ التحصیل می شوند و در حوزه قرآن و نهج البلاغه حرف های زیادی برای گفتن دارند که نباید نسبت به تخصص های ایشان بی توجه باشیم،

در ادامه صحبت های کوتاه وی در مورد نهج البلاغه را می خوانید:

متنی در دست نوشتن دارم به اسم “غربت امیر، شهرت غدیر”؛ واقعا ما در شهرت غدیر شکی نداریم ولی آیا این شهرت امام علی(ع) را از غربت بیرون آورد؟

من چند سال است که خودم و بدون کاروان به کربلا می روم، نورزو ۹۴ و در حرم امام علی(ع) برای پیدا کردن حدیثی به دنبال کتاب نهج البلاغه بودم، که در حرم امام علی (ع) این کتاب را پیدا نکردم، این در حالی است که در منزل هر عالمی می توان اول کتاب های خودش را یافت، بنابرین در حرم امام که به عنوان منزل ایشان می شناسیم، نهج البلاغه نبود. مسئول آنجا را پیدا کردم و گفتم نهج البلاغه را پیدا نکردم. با تعجب گفت پیدا نکردید؟ گفتم خیر. گفت شما اولین نفری هستید که این موضوع را به من می گویید!

البته سال گذشته چند جلد دیدم، ولی انتظار زیادی حداقل از مجموعه حرم امام می رود که در آنجا کتاب نهج البلاغه در دسترس باشد.

به قول اساتید، نهج البلاغه را می توان به سه دسته تقسیم کرد. ۶۰ درصد عمومی و قابل فهم برای همه، ۳۰ درصد تخصصی و ۱۰ درصد فوق تخصصی است.

مثلا دانشجویی در دانشگاه گفت: امام علی(ع) را قبول ندارم چون زن را به عقرب تشبیه کرده است، در حالی که این حرف امام در دسته فوق تخصصی باید بحث و تشریح شود، و نه حتی تخصصی…

ساده ترین بخش نهج البلاغه نامه ها می باشد و خطبه هایی هم وجود دارند که ساده و قابل فهم برای مردم و عموم هم هست. در ضمن متن عربی نهج البلاغه هم به خاطر نا آشنایی مردم، بسیار سنگین است.

 

در انتها از دو استاد بزرگوار میبدی به خاطر وقتی که برای این گفتگو اختصاص دادند، تشکر و قدردانی می کنیم.