اقتصاد مقاومتی در تجارت خارجی ایران

• مهدی باقری میبدی

در شرایط امروز جمهوری اسلامی ایران و مسائلی هم چون تحریم ها، تعامل و رابطه با کشورهای جهان امری لازم به شمار می رود و از طرفی این رابطه نیازمند راهبردهای تجارت بین الملل همراستا با آرمان ها و مصالح نظام کشور است و یافتن راهکارهایی که هم اهداف نظام را حفظ کند و هم بتواند با تهدیدات اقتصادی و تحریم ها مقابله کند امری مهم و حیاتی برای کشور است.

بر خلاف تصور برخی اقتصاد مقاومتی به معنای انزوای اقتصادی و تجاری نیست بلکه به معنای استقلال اقتصادی و نبود وابستگی های اقتصادی سایر کشور ها به چنین اقتصادی است و اقتصاد مقاومتی بدون زنجیره ای فعال از ارتباطات منطقه ای و جهانی ممکن نیست و بومی سازی دانش فنی و تکنولوژی، دروازه ورود به تبادلات تجارت بین الملل به شمار می رود. همچنین از منظر مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی به عنوان راه برون رفت از مقطع حساس و سرنوشت ساز کنونی است و ایشان وظیفه همه را تلاش جهت استحکام و غیر قابل نفوذ کردن کشور از همه نظر مخصوصا اقتصاد می داند.

با توجه به رشد و گسترش بسیار سریع تجارت جهانی و توسعه اقتصادی در کشور های مختلف، برای پیشرفت در این عرصه نیازمند شناخت روابط و تعامل با جهان با توجه به تعارض نظام سلطه و نظام اسلامی داریم. لذا باید الگوی مناسبی جهت تعامل اقتصادی با بررسی قابلیت های نظام و عوامل تأثیر گذار داخلی و خارجی و با توجه به اصول عزت، حکمت، مصلحت، عدالت، استقلال، ثبات و امنیت و رشد و پیشرفت کشور به دست آورد.

از جمله روش هایی که در این عرصه به نظر می رسد شامل موارد مختلفی است که به طورنمونه چند مورد به صورت مختصر بیان می شود:

۱٫ با توجه به این که ریشه توسعه در کشور های توسعه یافته قطع وابستگی در اقلام وارداتی و اتکا به توان داخلی است و همچنین عدم صادرات مواد خام و صادرات پس از فرآوری مواد است لذا این روش روشی قابل ذکر در این عرصه است.

۲٫می دانیم که تولید در عصر کنونی شامل سازماندهی جریان کالا در ماورای مرزها و در سلسله مراتب ادغام شده بنگاههای بین المللی است و لذا تجارت بین بنگاه ها و صنایع در جهان اهمیت یافته است. لذا استفاده در این عرصه نیز می تواند مفید باشد.

۳٫ راهبرد دیگری که به نظر می رسد ایجاد یک نوع وابستگی دوطرفه با جهان است یعنی نسبت به بعضی محصولات داخلی، جهان را وابسته کنیم تا دیگر نتوانند ما را تحریم کنند.

۴٫ الگوی اقتصاد مقاومتی در این بین الگوی اسلامی ای است که کیفیت تعامل و ارتباط اقتصادی را با جهان تعیین میکند و از سویی ناظر به اوضاع داخلی و نقاط ضعف است و با اتکا بر نقاط قوت در جهت افزایش روند شکوفایی و رو به رشد تلاش می کند.

در این زمینه از جمله ظرفیت های محیط داخلی که می توان به مواردی همچون قدرت معنوی، رهبری قوی، موقیعت جغرافیایی و دسترسی به آبراه های آزاد، قدرت علمی، قدرت نظامی، منابع انرژی و موقعیت سیاسی اشاره نمود و مواردی همچون وابستگی به واردات، تحریم ها، و ضعف زیرساخت های تولید از جمله چالشهای این عرصه می باشد. هم چنین ظرفیت های محیط خارجی همچون نفوذ بر بازارهای جهانی، استفاده از پتانسیل تحقیق و توسعه بین الملل، توسعه و تخصصی شدن بازار، و همچنین چالشهایی از جمله کاهش نقش دولت و تحمیل قدرت های خارجی را دارد.

همچنین در این روش از جمله راهبردهایی که با توجه به نقاط ضعف و قوت، و فرصت ها و تهدیدات امکان پذیر است و مواردی همچون شناسایی بازارهای جدید، ارتقا و افزایش کارامدی اقتصادی، استفاده از ظرفیت های منابع نفت و گاز، تحکیم پایه های استقلال اقتصادی از طریق تقویت داخلی مبتنی بر ارزشهای اسلامی، احیای علم و فناوری، تولید دانش و استفاده از ظرفیت های علمی کشور، تقویت بخش کشاورزی و خودکفایی در این عرصه،کاهش وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی ایجاد فرصت های تجاری از طریق رفع ضعف ها و موانع تولید و تقویت ظرفیت های تولید در داخل و برطرف کردن ضعف های تولیدی از طریق تحکیم روابط تجاری درون امت اسلامی در جهت قطع وابستگی مسلمانان به قدرت های سلطه گر، استفاده از بازار کشورهای همسایه، مهار تورم و تقویت پول ملی و رفع ضعف های اقتصادی از جمله مهمترین راهبردها در این روش به شمار می رود.

مطالعه وضعیت موجود اقتصاد ملی و اقتصاد جهانی، و عناصر موثر بر آن، بررسی ظرفیت ها و چالش ها در تعیین راهبردهای تجارت بین الملل اقتصاد مقاومتی امری ضروری به شمار می رود. و بایستی ضمن دستیابی به اهداف اساسی از طریق مبانی ارزشی نظام جمهوری اسلامی به مولفه های اساسی در تعیین راهبرد مناسب تعامل بین الملل جمهوری اسلامی ایران در محیط داخلی و بیرونی و با توجه به مبانی و نظریه اقتصاد مقاومتی، به شناخت ضعف ها و قوت های داخلی و تهدیدات و فرصت های بیرونی و ارزیابی آن ها برسیم. و در نهایت به تدوین راهبردهای اجرایی تجارت بین اللملل جمهوری اسلامی ایران با جهان دست یابیم که در این مقاله سعی شد به صورت خلاصه و کوتاه این موارد مورد بررسی قرار گیرد و مقدمه ای برای این زمینه باشد .