سفال میبد در کارتن پفک نمکی!

شهرستان میبد سابقه‌ای طولانی و کهن در تولید زیلو و ظروف سفالی دارد و حتی در اقصی‌ نقاط کشور و دنیا، زیلو را با نام میبد می‌شناسند.

وجود کارگاه‌های بزرگ امروزی و کارگاه‌های خانگی گذشته، این هنر را در میبد رواج داده به شکلی که پیش از این از هر کوی و برزنی، صدای بافت زیلو در کارگاه‌های خانگی در کوچه‌ها طنین‌انداز بود.

در آن زمان زیلوها بیشتر مورد استفاده خود مردم و در مساجد، حسینیه‌ها، تکایا و حتی خانه‌ها از زیلو استفاده می‌شد و هنوز اقبال چندانی از سوی گردشگران داخلی و خارجی به این هنر ارزشمند وجود نداشت.

میبد در زمینه ظروف سفالی و سرامیکی نیز همین جایگاه را دارد و هرچه کارگاه‌های زیلوبافی در طول سال‌های گذشته کاهش یافته است، تعداد کارگاه‌های ساخت ظروف سفالی افزایش یافته و این هنر صنعت هر روز در حال توسعه است.

در طول سالیان گذشته،‌ بارها و بارها جلسات متعددی با کارشناسان و هنرمندان و مسئولان میبد برای پیدا کردن راهکاری به منظور رونق بخشیدن به صنایع دستی میبد برگزار شده و در هر مقطع، موضوعی مورد توجه قرار گرفت تا سفال و زیلو بتواند از رکود خارج شود.

گاهی تنوع رنگ و طرح و نقش و گاهی به روز شدن کارگاه‌ها مدنظر قرار گرفت و البته تاکید در این زمینه‌ها و ایجاد تنوع، هم در زمینه زیلو و هم در زمینه ظروف سفالی،  توانست وضعیت آن را تا حد زیادی بهبود ببخشد.

وقتی صنعت بسته‌بندی به زیلو جانی دوباره داد

یکی از زیلوبافان شهرستان میبد در این زمینه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در یزد اظهار داشت: زیلو زمانی رونق بسیار خوبی داشت اما در مقطعی با رکود بسیار زیادی مواجه شد تا جایی که بیش از ۷۰ درصد کارگاه‌های زیلوبافی در سطح شهر جمع‌آوری شد و هنرمندان زیلوباف به مشاغل دیگر روی آوردند.

محمدرضا زارع عنوان کرد: در گذشته زیلوها اغلب در سایزهای بزرگ و با یک یا دو رنگ و سه یا چهار طرح خاص بافته می‌شدند اما با تغییراتی که حاصل شد، وضعیت زیلو رو به بهبود رفت.

وی تاکید کرد: سایزهای کوچک زیلو به سرعت در بازار به ویژه در میان دوستداران صنایع دستی و گردشگران داخلی و خارجی جای خود را باز کرد و تنوع رنگ و طرح نیز توانست به رونق این هنر کمک کند.

این هنرمند زیلوباف عنوان کرد: زیلوهای بزرگ دیگر اغلب برای مساجد و حسینیه‌ها بافته می‌شود اما سایزهای کوچک آن بیشتر مورد استقبال مردم است و از آن در زمینه‌های مختلف استفاده می‌کنند.

تنوع در رنگ و طرح زیلو در کنار بسته‌بندی گردشگران را به سمت این هنر جذب کرد

زارع خاطرنشان کرد: بسیاری از زیلوهای سایز سجاده‌ای برای استفاده به عنوان سجاده، دیوارکوب، روی صندلی اداری و صندلی ماشین و … مورد استفاده قرار می‌گیرد و رنگ‌های نسبتا متنوع‌تر نسبت به گذشته که بیشتر به آبی یا سبز منحصر می‌شد و اکنون به بیش از ۱۰ رنگ تنوع یافته، سبب رونق بازار زیلو شده است.

وی عنوان کرد: مدتی بعد، جای خالی بسته‌بندی‌های شیک و به اصطلاح جمع و جور در زیلوبافی بسیار خالی بود اما مدتی است که این بخش نیز روند توسعه‌ای بسیار خوبی یافته و سبب شده زیلو اکنون حتی به کشورهای اروپایی توسط گردشگران صادر شود.

زارع خاطرنشان کرد: زیلوها در بسته‌های صادراتی و بازار داخلی بسته‌بندی می‌شوند و برخی از کارگاه‌های زیلوبافی تنها از یک کاور زیپ‌دار پارچه‌ای با رویه سلفونی استفاده می‌کنند و برخی کارگاه‌های دیگر به اصطلاح بسته‌های صادراتی را مورد استفاده قرار می‌دهند.

وی عنوان کرد: این بسته‌ها اغلب در یک جعبه مقوایی با نمایان کردن طرحی کوچک از زیلو طراحی شده و این بسته دوباره برای سهولت در حمل و نقل در داخل یک کاور پارچه‌ای دسته‌دار و زیپ‌دار بسته‌بندی می‌شود.

هنرمندان زیلوباف تنوع رنگ و طرح و بسته‌بندی مناسب را عامل رونق زیلو می‌دانند

زارع تاکید کرد: این بسته‌بندی بسیار مورد توجه قرار گرفته و حتی طی چند سال اخیر، عده زیادی به خاطر بهره‌مندی زیلوها از بسته‌بندی‌های شیک، از آن به عنوان هدیه در مناسبت‌های مختلف استفاده می‌کنند.

تعداد دیگری از هنرمندان زیلوباف شهرستان میبد نیز بسته‌بندی‌های مناسب، کوچک و زیبا را عامل رونق زیلو دانسته‌اند و از آن به عنوان ناجی زیلو یاد می‌کنند.

با وجود اینکه زیلو وضعیت خوبی نسبت به گذشته پیدا کرده است، اما هنوز سفال میبد از نبود صنایع بسته‌بندی رنج می‌برند و عده زیادی از گردشگران به رغم اینکه علاقمند به ظروف سفالی و طرح‌ها و نقش‌های منحصر به فرد هنرمندان میبد هستند، برای حمل آن دچار مشکل هستند و این امر سبب می‌شود بسیاری از گردشگران از خرید آن صرف‌نظر کنند.

اکنون با وجود اینکه سفال میبد نسبت به گذشته بسیار متنوع شده و هم در استفاده از رنگ‌ها و هم طر‌ح‌ها تقریبا به روز شده است، اما هنوز یک جای کار می‌لنگد.

گردشگران به خاطر بسته‌بندی‌های نامناسب از خرید سفال صرف‌نظر می‌کنند

از آنجا که سفال شکننده است، در بسیاری از موارد، خرید آن برای گردشگران زحمت و حتی دردسر است زیرا نگهداری از آن بدون بسته‌بندی مناسب، زحمتی مضاعف را می‌طلبد.

اکنون بسیاری از کارگاه‌های سفال میبد، ظروف خود را در روزنامه می‌پیچند و آن را در انواع کارتن‌های چیپس و پفک و بیسکویت بسته‌بندی می‌کنند یا در حالت بهتر، کارتن‌های سفید بدون رنگ و طرح و آرم برای این منظور در نظر گرفته می‌شود که این کارتن‌ها برای ظرف خاصی نیست و هر ظرفی را می‌توان با روزنامه پیچ کردن داخل آن قرار داد.

در برخی کارگاه‌های دیگر نیز که تعداد آنها بسیار انگشت‌شمار است، برای برخی از ظروف بزرگ، بسته‌بندی‌هایی منحصر به خود ظرف در نظر گرفته شده که آن هم از زیبایی و جذابیت لازم برخوردار نیست.

مدیر یکی از کارگاه‌های بزرگ سفال در شهرستان میبد در این زمینه به خبرنگار فارس گفت: چون سایز، طرح و شکل تولیدات ما بسیار متنوع است، تولید کارتن برای بسته‌بندی انحصاری هر یک از آنها مقرون به صرفه نیست.

غلامرضا حائری بیان کرد: چند مدل از ظروف اکنون دارای بسته‌بندی منحصر به خود هستند و حتی شکل ظرف و طرح و رنگ آن نیز بر روی بسته‌بندی‌ها مشخص شده اما به نظر می‌رسد هنوز این بسته‌بندی‌ها نیز نتوانسته نظر مشتریان را جلب کند.

سفالگران آماده ایجاد تحول در صنعت بسته‌بندی

وی عنوان کرد: طرح‌های در نظر گرفته شده ساده است و برای کارگاه‌دار مقرون به صرفه نیست از جنس درجه یک برای تهیه کارتن و یا طراحی روی آن استفاده کند.

حائری بیان کرد: اما در عین حال خودمان نیز معتقد هستیم اگر بسته‌بندی‌ها مناسب‌تر شود،‌ به طور قطع بازار بهتری به ویژه در میان گردشگران خارجی پیدا خواهیم کرد زیرا آنها توجه بسیار زیادی به بسته‌بندی نشان می‌دهند.

وی پیشنهاد داد: اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، با هماهنگی با کلیه واحدهای تولید ظروف سفالی، یک کارگاه تولید کارتن و بسته‌بندی‌های مناسب راه بیندازد و از طراحان خبره در این زمینه استفاده کند و اصلا شاید خود کارگاه‌داران نیز از این قضیه استقبال کرده و در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند.

حائری با اشاره به اینکه زیلوی میبد با تغییراتی در اندازه زیلو و تنوع در رنگ و نقش، با یک بسته بندی مناسب به بازارهای جهانی راه یافت، تصریح کرد: به طور قطع سفال میبد نیز می‌تواند چنین جایگاهی پیدا کند اما باید یک وحدت رویه در این زمینه در میان کارگاه‌داران ایجاد شود زیرا همواره گفته‌اند یک دست صدا ندارد.

وی افزود: راه‌اندازی صنعت بسته‌بندی برای یک کارگاه مقرون به صرفه نیست اما اگر همه کارگاه‌داران همکاری کنند، در این زمینه می‌توانیم به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کنیم.

به نظر می‌رسد تولیدکنندگان سفال یک آمادگی ضمنی در زمینه بهبود وضعیت بسته‌بندی داشته باشند و معاونت صنایع دستی با یک برنامه‌ریزی و جمع‌بندی نظرات هنرمندان این عرصه‌، می‌تواند روزهای خوبی را برای سفال میبد رقم بزند و رونق را دوباره به این بازار بازگرداند.