ازکنار مسائل زیست‌محیطی نمی‌توان جاخالی داد/ نرخ ابتلا به سرطان در استان بالا است/ گارهای ناشی از زباله سوزی در میبد شدیداً منطقه را تحت تأثیر منفی خودش قرار می‌دهد

• این روزها صحبت از معضلات متعدد ناشی از استقرار بیش از حد صنایع آلاینده در دشت یزد-اردکان، افکار عمومی مردم استان یزد و خصوصا شهرستان میبد را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. یکی از معضلات بسیار جدی این گونه صنایع که متاسفانه در حد شایسته دغدغه مردم و مسئولان نبوده است، موضوع تبعات خطرناک زیست محیطی ناشی از توسعه نامتوازن صنایع آلاینده است. برای شناخت دقیق و همه‌جانبه این معضل به سراغ یکی از اساتید دانشگاه که تخصصش مدیریت، برنامه‌ریزی و ارزیابی محیط زیست است رفتیم. دکتر بیژن مقصودلو –عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی میبد- در این باره به سوالات ما پاسخ‌های جالبی داده است. او اصالتا گرگانی است اما ۱۵ سال است که به جهت عضویت در هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی میبد در این منطقه سکونت دارد.  قسمت سوم و پایانی گفتگوی یک ساعته میبدما با دکتر مقصودلو را ملاحظه می‌فرمایید:

قسمت اول گفتگوی میبدما با دکتر مقصودلو را از اینجا ملاحظه بفرمایید.

قسمت دوم گفتگوی میبدما با دکتر مقصودلو را از اینجا ملاحظه بفرمایید.

*برخی اعتقاد دارند که انتهای خط آلودگی یزد و میبد، مانند دیگر کلان شهرها مثل تهران خواهد شد و هر کاری آنها الان می‌کنند ما هم خواهیم کرد. شما چه پاسخی نسبت به چنین دیدگاهی دارید؟

اولا مسائل زیست محیطی مسائلی است که هم اثرات تخریبی کوتاه مدت و هم بلندمدت را برجای می‌گذارد. متأسفانه نرخ ابتلا به سرطان در استان یزد بالا است و اگر به موضوع آلاینده ها توجه نکنیم این موضوع به شکل مضاعفی تشدید خواهد شد چرا که بسیاری از سرطان‌ها منشأ محیطی دارند و لذا اهالی محترم میبد نمی‌توانند مسئله بیماری سرطان را دست کم بگیرند چرا که در این صورت نسل‌های آینده به طور جدی تهدید خواهند شد و کودکی ممکن است همراه با بیماری سرطان متولد شود و این چیزی نیست که بتوان از آن به سادگی گذشت.

ثانیا مشکلات مربوط به آلودگی هوا، مشکلاتی است که به چرخه مصرف انسان برمی‌گردد؛ وقتی منابع آب و خاک آلوده شود از طریق زنجیره غذایی منتقل می‌شود و غذایی که مصرف می‌کنیم آلوده است. لذا در یزد زمان گذشته نسبت طول عمر بسیار بیشتری بوده و چقدر پتانسیل کاری و سلامت وجود داشته و متأسفانه هرچه زمان به پیش رفته مردم دردمندتر شدند. اگر به مطب‌های پزشکی مراجعه کنید متوجه می‌شوید که چقدر از مردم یزد دردمند هستند و مشکلات جسمی‌ آنها مربوط به سرماخوردگی نیست که سریع برطرف شود.

به نظرم می‌رسد که اگر مردم و مسوولین جدی تر فکر کنند به مسائلی که شهرهای بزرگ به آنها دچار شدند، دیرتر در این شهر صنعتی به آن دچار شویم. مسائل اجتماعی خیلی زیادی در شهرهای بزرگ در جریان است که متأسفانه میبد نیز به دلیل مهاجرت پذیری در سالهای اخیر و جذب کارگران صنایع دچار همین مشکل شده و تضاد فرهنگ‌ها از بعد اجتماعی مشکلاتی را ایجاد کرده است. این بر مسائل روانی و ترافیکی نیز تأثیر گذاشته است.  مسائل زیست محیطی در کلیه زیرساخت‌ها و المان‌های رفاهی و سلامتی مردم تأثیرگذار است و چیزی نیست که از آن گذشت و یا درواقع در کنار آن جاخالی داد.

*چنین شرایطی چه تأثیر بر اقلیم استان می‌گذارد؟

در ابعاد منطقه ای و محلی می‌تواند «اقلیم خرد» ایجاد کند. با توجه به اینکه در شرایط طبیعی توربولانس دمایی در طبیعت وجود دارد با بروز آلایندگی‌های بیش از حد، ما شاهد بروز جزائر حرارتی خواهیم بود. الان وارونگی دما طی روزهایی از سال در منطقه وجود دارد تکرار و تعدد این روزها می‌تواند براقلیم، کشاورزی، و زیرساخت‌های منطقه تأثیر بگذارد.

*آیا حجم زیاد این آلایندگی‌ها در کاهش حجم بارندگی‌ها هم تاثیر می‌گذارد؟ باتوجه به اینکه در گذشته بارندگی‌های زیادی در میبد روی می‌داده و در حال حاضر این بارندگی‌ها به مراتب کمتر شده است.

اگر همین سهل انگاری‌هایی که در میبد صورت می‌گیرد در بقیه سکونتگاههای استان صورت بگیرد به شکل کلان این اتفاق می‌افتد. مسائل زیست محیطی ظرفیت اثرگذاری خیلی جدی روی پدیده‌های جوی دارند اما شدت و دامنه این اثرات به میزان تجمع آلاینده‌ها در دشت یزد-اردکان برمی‌گردد.

*در میبد شاهد پدیده‌ای به نام «زباله سوزی عمده» در منطقه کاشف آباد بارجین هستیم که آلودگی خیلی شدیدی ایجاد کرده است. از لحاظ زیست محیطی این نوع از آلودگی‌ها چه تأثیری بر محیط زیست دارد؟

وظیفه جمع آوری و امحای پسماندهای شهری بر عهده شهرداری‌ها است. معمولا در مراکز دفن زباله شاهد خودسوزی زباله‌ها هستیم و دلیل آن هم آزاد شدن گاز متان است که در فرایند تخمیر اتفاق می‌افتد. مسلما متان یکی از گازهای گلخانه‌ای به شمار می‌رود و از گازهای مخرب لایه ازن است و شدیداً منطقه را تحت تأثیر منفی خودش قرار می‌دهد و موجب تنزل شدید کیفیت هوا می‌شود و کیفیت هوا را به سمت خطرناک هدایت می‌کند. وقتی صنایع آلاینده دیگری ناشی از تجمع صنایع آلاینده داشته باشیم این عامل می‌تواند آلودگی و خطر تصاعدی را ایجاد کند و مشکلات آلودگی هوای منطقه را مضاعف کند. مشکلی که در این رابطه وجود دارد این است که متأسفانه دفن پسماند نه تنها در میبد بلکه در دیگر مناطق استان یزد بهداشتی نیست و مشکلاتی در رابطه با دفن وجود دارد و لازم است که اولا سایت Land Fill طراحی مهندسی شود و سیستم مدیریت را داشته باشد و مطابق با عملیات فنی و مهندسی مربوطه کار لایه گذاری لایه‌ها انجام شود و برای خروج گازها و فرایند دودگازی که وجود دارد باید طرح ریزی لازم صورت بگیرد. متأسفانه چون چنین بخشی برای شهرداری‌ها بارمالی به همراه دارد و کمتر در دیدرس مردم است و خیلی برای آنان ملموس نیست جزء اولویت‌های کاری قرار نگرفته است!

*چه مواد آلاینده‌ای که از دودکارخانه‌ها خارج می‌شود، برای سلامتی انسان مضر است و باید از آن جلوگیری شود؟

اساساً تعریف آلایندگی چیست؟ آلایندگی در حیطه تخصصی محیط زیست به شرایطی گفته می‌شود که غلظت و نحوه پراکنش یک ماده آلاینده در طبیعت یا منابع پذیرنده محیطی به گونه‌ای باشد که خارج از ظرفیت و توان زیست محیطی اکوسیستم باشد؛ یعنی طبیعت نتواند با آن مقابله کند و غلظت آن پارامتر بیش از توان خودپالایی طبیعت باشد. در صنایع منطقه شاهد NOX، SOX، CO، هیدروکربن‌های نسوخته و سیلیکات زیرکونیم هستیم.

*در پایان اگر صحبتی دارید بفرمائید.

یک استدعا از مسوولین بزرگوار و سختکوش استان یزد دارم و این است که درکنار توجه به ضرورت توسعه اقتتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و غیره حداقل به همین اندازه باید به ملاحظات زیست محیطی هم توجه شود. کشورهای توسعه یافته براساس حرف توسعه نیافتند. توسعه وقتی توسعه پایدار و همه جانبه است که همه مولفه‌ها را همزمان بایکدیگر به پیش ببرد. در غیر این صورت توسعه، یک بعدی خواهد بود و ما شاهد اثرات و پیامدهای تخریبی آن در ابعاد دیگر خواهیم بود وقتی توسعه را می‌توانیم برای استان یزد، یک توسعه پایدار بنامیم و فرایند پایداری توسعه را برای استان یزد عملیاتی بدانیم و آن را محقق کنیم که مقوله محیط زیست نه تنها کمرنگ تر از سایر مقوله‌های تصمیم سازی و سیاست‌گزاری نباشد، بلکه باید مهم تر از آنها باشد. در شرایط فعلی باید انتظار داشته باشیم که محیط زیست حداقل هم‌وزن بقیه ملاحظات باشد. متأسفانه در طی سالهای گذشته وزن ملاحظات زیست محیطی در عرصه کلان تصمیم سازی و سیاست‌گزاری استان یزد کمرنگ بوده است. خواهش من این است که اگر قرارنیست مقدّم شدن مقوله محیط زیست اتفاق نیافتد حداقل هم وزن دیگر ابعاد باشد. چرا که مردم استان یزد که از هیچ همه چیز می‌سازند، مستحق بهترین زندگی، بالاترین سطح رفاه و نرخ بهره وری از این مواهب خدادادی هستند و حق آنها این است که محیط زیست آنها که یک ودیعه خدادادی است حداقل به همان کیفیتی که به آنها رسیده بتواند به نسل‌های آینده منتقل شود.