نکاتی در مورد خودیاری

” کمیل بن زیاد گفت: امیر مؤمنان، على بن ابى طالب، دست مرا گرفت و از شهر بیرون برد. چون به صحرا رسید، آه بلندى کشید وفرمود: اى کمیل، دلها چونان ظرفهایند و بهترین آنها پربار ترین آنهاست. پس، هر چه مى گویم به خاطر بسپار…
اى کمیل بن زیاد، شناخت ارزش علم، رکنى از ارکان دین است که باید بدان گردن نهاد. به علم است که آدمى، تا هنگامى که زنده است به اطاعت پروردگارش می پردازد و پس از مرگش نام نیک او بر جاى می ماند. علم، حاکم است و مال، محکوم…». (حکمت ۱۴۷، نهج البلاغه)

سرمقاله از شماره ی جدید فصلنامه ی ترجمان(شماره۱۲، پائیز۱۳۹۸) و همچنین بخش پرونده ی فصلنامه با ۱۲ مقاله، اختصاص دارد به موضوعات مرتبط با ” خودیاری” که اشاره دارد به طیف گسترده ای از کتاب ها و موضوعات که در جهت خودشناسی، موفقیت، شادکامی، مثبت اندیشی و موارد دیگری از این قبیل که سالها است با تبلیغات بسیار منتشر و ترویج می شوند. کتاب و مستند های زیادی با عنوان”راز” و قانون “جذب” و ” انرژی کائنات” ، موضوعاتی پیرامون موفقیت و یا مثبت اندیشی که این روزها موضوع سمینارها و کتاب های بسیاری است نیز در این زمینه می گنجند.
نکته با اهمیت و تکان دهنده این است که در جامعه دینی ما با این محتوای فوق العاده از آموزه های انسانی و اسلامی، متأسفانه گرفتار نظریه های اثبات نشده به نام علم و آموزه های پر و سر و صدای غربی و شرقیی می شود که چند سال بعد، همان دانشمندان و مؤلفان و صاحبان نظریه ها یا دیگرانی غیر از آنها به اشتباه بودن یا عوض شدن آنها اذعان می کنند و در این مسیر چه سرمایه های انسانی و زمان ها و زندگی هایی که از دست می روند و افسوس تلخی که بجا می ماند.
حداقل، این بخش از سرمقاله از فصلنامه را بنگرید:
” ششم فروردین بود که کتاب هنر شفاف اندیشیدن تمام شد. بعد از عید هر جا نشستم از گزین گویه های کتاب گفتم و تا می توانستم دیگران را تشویق کردم آن را بخوانند. البته هنر شفاف اندیشیدن نمونه پرمحتوایی از کتاب های خودیاری است. سال های قبل تر کتاب دیگری نقل محافل شده بود به اسم راز، تا مدت ها هر جا می رفتید عده ای را می دیدید که دارند از قانون جدیدی به نام «قانون جذب» حرف می زنند. قانون جذب می گفت اگر آرزویی را با ایمان کافی به جهان گسیل کنید و اگر چیزی را واقعا بخواهید، کافی است جایی بنشینید تا سراغتان بیاید، بی هیچ تلاش خاصی. صدا و سیما مستند جنجال برانگیزی را دوبله کرده بود که بر اساس این کتاب ساخته بودند و آدم ها مقابل دوربین می نشستند و طوری حرف می زدند که انگار بزرگ ترین اکتشاف بشر را نقل می کنند. راز به ۴۴ زبان ترجمه شد و بیش از ۲۱ میلیون نسخه در جهان فروش رفت. صنعت خودیاری در آمریکا صنعتی ۱۱ میلیارد دلاری است. الکساندرا شوارتز در مطلبی با عنوان از این بهتر نخواهی شده تحلیلش از صنعت خودباری را از یک دهه قبل و با کتاب راز نوشته راندا برن آغاز می کند. راز شاهدی بود برای خوش بینی غارتگری که ویژگی سال های منتهی به بحران اقتصادی بود؛ راز قهرمان بلامنازع دوره تفکر آرزومندانه بود.
اما با فروپاشی اقتصاد جهانی و رشد و توسعه نوآوری های تکنولوژیک، رفته رفته آموزه های سفت و سخت خود به سازی جای تفکر آرزومندانه را گرفت. جریان “خود به سازی” تأکید می کرد که کافی نیست آنچه دوست داریم باشیم را صرفا تصور و آرزو کنیم، بلکه باید مرتب خودمان را با معیارهای سنجشی که مرشدان جدید “خود به سازی” عرضه می کنند ارزیابی کنیم و پس از آن دستورالعمل های مشخصی را به کار بندیم و دوباره روند پیشرفت کاری و شخصی مان را بدون توقف از سر بگیریم تا سریع تر و باهوش تر و خلاق تر باشیم.
نتیجه یک دهه دستورالعمل های طاقت فرسای جریان “خود به سازی” برای ساختن انسان هایی با کارایی و بهره وری بیشتر و حاکم شدن فرهنگ بازار آزاد بر تمامی عرصه های زندگی ظهور ژانر جدید ضد خودیاری یا ضد به سازی است که علاقه دارد با لحنی گستاخانه در برابر همه آن دستورالعمل ها مقاومت بکند…”(فصلنامه شماره۲، پائیز ۱۳۹ ۸،سرمقاله، ص۱۹)