علل بی حجابی

رویا دهقانی

خانم رویا دهقانی معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان و رییس سابق حوزه خواهران میبد

مقدمه
رعایت حجاب به عنوان یکی از ضروریات دین، وظیفه شرعی هر مسلمانی اعم از زن و مرد است. قرآن کریم در سوره “احزاب” و “نور” به این نکته اشاره می کند حتی مؤیدات نقلی و تاریخی در خصوص حجاب و تبیین حدود آن از معصومین علیه السلام نقل شده است که علاقه مندان می توانند برای آشنایی بیشتر به کتب تفسیری و روایی مراجعه نمایند. در این نوشتار سعی شده پیرامون برخی از مهم ترین عوامل بد حجابی نکاتی ارائه و آنگاه با توجه به متون دینی راهکارهایی هم ارائه شود.
جامعه شناسان معتقد ند که هیچ پدیده اجتماعی بدون علت رخ نمی دهد، جز آنکه شناخت علت یا علل آن به دقت و تامل لازم نیاز دارد. موضوع پوشش زنان و دختران امروز ما از جمله آن پدیده هاست که ناشی از ضعف ایمان و اعتقاد سست افراد می باشد، البته دلایل دیگری هم در بروز و ظهور این پدیده نقش دارد .
حال اگر پدیده بدحجابی را به عنوان معلول در نظر بگیریم برای اصلاح آن باید ابتدا علت یا علل آن را کشف کنیم تا بتوانیم نسخه های درستی برای علت های مختلف آن تجویز نماییم، مثل پزشکی که برای تجویز دارو و درمان بیماری در صدد شناخت علت بیماری بر می آید و با توجه به نوع بیماری داروی خاصی را تجویز می نماید.

۱-سستی و تزلزل ایمان
شاید بتوان ادعا نمود که مهم ترین علت بد حجابی سستی ایمان باشد، چراکه رفتار هر آدمی مبتنی بر باورهای دینی او شکل خواهد گرفت. اگر باورهای دینی سست باشد چنین فردی پایبند به انجام رفتار دینی نخواهد بود حتی مشاهده شده که افراد ضعیف الایمان به محض اینکه درمحیط بازتری قرار بگیرند تحت تاثیر محیط قرار گرفته و حجاب همیشگی خود را کنار می گذارند. متاسفانه فرزندان ما مسائل دینی را گاها می دانند اما باور ندارند. پس برای اینکه حجاب در افراد نهادینه شود بهترین راه حل تقویت باورهای دینی است چرا که باورهای دینی بستر پدیدار شدن رفتارهای دینی خواهند شد. بنابراین، این امر تکلیفی است که در گام‌های اول به عهده والدین است و قابل فرو گذاردن نیست و رشد و تربیت دینی فرزندان متوقف بر ادای به موقع و درست این تکلیف است. زیراهرخانواده ای به ‌منزله واحد تربیتی است که در آن سرپرست خانواده مسئول تربیت اعضای خانواده می باشد. خداوند متعال در سوره تحریم به این مطلب اشاره می کند: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکمْ وَأَهْلِیکمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ عَلَیْهَا «ای کسانی که ایمان آورده‏اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست، ‏حفظ کنید».

۲-بی اطلاعی از فوائد حجاب و آثار فردی واجتماعی
بدون تردید، بین آگاهی زنان نسبت به فواید حجاب و پوشش، و رعایت بیش‌تر حجاب توسط آنها، رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد.
عدم آگاهی از فوائد حجاب و آثار فردی و اجتماعی آن و تصور غلط از حجاب دلیل دیگری است بر اینکه فرد خودش را مقید به رعایت پوشش نکند وگرنه هر انسان سلیم النفسی مخالف با امنیت اجتماعی و حفظ تعادل روانی جامعه نیست و مقابل آن مخالف فحشاء، فروپاشی خانواده و افزایش هیجانات در جامعه است. زنان جامعه اگر بدانند که بی حجابی باعث سقوط آنها از جایگاه انسانی خواهد بود و ارزش و کرامت شان خدشه دار خواهد شد، چنین فردی اگر به او توجهی هم می شود جنبه شهوانی دارد و ارزشهای واقعی او نادیده گرفته خواهد شد، به همین دلیل تا زمانی که جاذبه ظاهر دارد مورد توجه جنس مخالف قرار خواهد گرفت و با رفتن جاذبه ظاهری تنها خواهد شد مثل دستمال کاغذی که مورد استفاده قرار گرفته و همین که زیبای خودش را از دست داد دور انداخته خواهد شد. در مقابل این افراد باید با تکیه بر آیات و روایات به آنها آگاهی داد و برایشان از آثار حجاب و فلسفه حجاب گفت. باید زنان را آگاهی داد که تاکید اسلام بر پوشش زنان برای این است که مورد اذیت و آزار دیگران قرار نگیرند. خدواند متعال در در این زمینه می فرماید:” یَأَیهَا النَّبىُّ قُل لاَزْوَجِک وَ بَنَاتِک وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلَبِیبِهِنَّ ذَلِک أَدْنى أَن یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِیما”
“اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤ منان بگو جلبابها (روسرى هاى بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار براى اینکه (از کنیزان و آلودگان ) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است و (اگر تاکنون خطا و کوتاهى از آنها سر زده ) خداوند همواره غفور و رحیم است .”
ویلیمام جمیز روان شناس معروف در تایید این مطلب چنین می گوید:” زنان دریافتند که دست و دل بازی مایه طعن و تحقیر است و این را به دختران خود یاد دادند”

۳- بی اطلاعی افراد ازمعارف دینی و احکام پوشش
عدم آشنایی افراد از حدود روابط بین محرم و نامحرم و کیفیت پوشش اسلامی، به معضل بدحجابی و بی‏حجابی منجر می‏شود. وقتی خانمی مورد اعتراض افراد قرار می گیرد که چرا پوشش مناسبی نداری ؟ ممکن است در پاسخ بگوید مشکل پوشش من چیست؟ گرچه که این افراد یا خانواده آنان در یاد دادن و یاد گرفتن مسائل شرعی کوتاهی کرده اند اما از آن طرف وظیفه روحانیون و مبلغان دین، مربیان تربیتی هم است که در تعلیم دیگران نهایت سعی و تلاش خود را به کار ببرند از فرصت های مدارس ، منابر ، مناسبتها استفاده بهینه را برده و مسایل شرعی را آموزش دهند .حتی مرد خانواده به عنوان سرپرست خانواده باید دراین راستا وظیفه خودش را به نحو احسن انجام دهد و اگر کوتاهی کند مشمول این حدیث قرار خواهد گرفت. گویند: اولین کسانی که در روز قیامت به انسان می آویزند همسر و فرزندانند که فرد را در پیشگاه خداوند باز می دارند و می گویند: پروردگارا، حق ما را از او بستان، زیرا آنچه نمی دانستیم به ما تعلیم نداد و بی آنکه ما بدانیم از مال حرام ما را تغذیه می نمود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: هیچ کس خدای را به گناهی بزرگتر از جهالت همسر و فرزندان دیدار نمی کند. »

۴- تربیت ناموفق و سرزنش فرزندان از سوی خانواده های مذهبی
گاه مشاهده می شود والدین، خصوصا مادر پوشش مناسب دارد ولی فرزند آن ها در رعایت حجاب، سست و بی انگیزه است؛ شاید علت آن، فقدان به کارگیری شیوه های مناسب تربیتی و آموزشی از سوی والدین می باشد. پدر و مادر در شکل دهی شخصیت صحیح فرزندان و بالفعل کردن صفات و رفتارهای اخلاقی فرزندان اثر گذارند آنها می توانند بین فرزندان و مبانی دینی، معنویت و اخلاق رابطه خوبی برقرار کنند. ارتباط صحیح بین اعضای خانواده و ایجاد جو معنویت در محیط خانه منشاء شکل گیری حس دینی و بینش معنوی در فرزندان خواهد شد و آنها را به انسانهای شایسته ای تبدیل می کند که بتوانند در هر شرایطی مسیر درست را تشخیص دهند. متاسفانه برخی از والدین معتقدند که سخت گیری بهترین روش تربیتی برای تربیت فرزندان است. انها به جای اینکه با ارتباط صحیح و ابراز محبت در آموزش مسایل دینی دقت لازم را به کار ببرند با سخت گیریهای بی مورد باعث دین گریزی فرزندان می شوند. به طور مثال مادر یا پدری که به دخترش اجازه نمی دهد درمکان های که فقط خانم ها هستند حجابش را کناربگذارد یا به خاطر عدم رعایت حجاب، بیش از اندازه او را مورد شماتت و ملامت قرارمی دهد باید منتظر عکس العمل منفی او باشد چرا که یکی از زمینه های پیدایش لجاجت در افراد سرزنش بیش از اندازه می باشد. حضرت علی علیه السلام در این زمینه می فرمایند:” افراط و زیاده روی در ملامت کردن و سرزنش نمودن آتش لجبازی را شعله ور می کند” برخورد توهین آمیز والدین یا دیگران با فردی که پوشش مناسبی ندارد توهین به اعتقاد و شخصیت وجودی شان است ،حتی در متون دینی توصیه به تغافل در برابر خطاهای جوانان شده است .حضرت علی علیه السلام در این زمینه می فرمایند: موقعى که جوان نورسى را بسبب گناهانى که مرتکب شده است نکوهش میکنى مراقب باش که قسمتى از لغزشهایش را نادیده انگارى و از تمام جهات، مورد اعتراض و توبیخش قرار ندهى تا جوان به عکس العمل وادار نشود و نخواهد از راه عناد و لجاج بر شما پیروز گردد.

۵- بی غیرتی مردان
متاسفانه امروزه در جامعه غیرت خیلی کمرنگ شده است این بی غیرتی در بحث بدحجابی زنان حلقه گمشده ای است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.شاید علت بی غیرتی مردان، عدم آشنایی با احکام ، چشم هم چشمی، جو زدگی و عدم آگاهی از پیامد های بد حجابی است. مردان بی غیرت بزرگترین دشمنی را در حق خانواده خود در لباس دوستی می‌کنند و وظیفه قرآنی خود را در برابر آنان انجام نمی‌دهند. در حدیثی از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نقل شده است که ضمن سرزنش بعضی از مردم عراق که زنان شان در بیرون منزل به صورت زننده‌ای با مردان اختلاط داشتند، “به من خبر رسیده که زنان تان در بازار تنه شان به تنه مردان بی ایمان و لاابالی می‌خورد، آیا غیرت ندارید؟! کسی که غیرت ندارد خیری در او نیست ” یا حدیث تکان دهنده ای از پیامبر کرم صلوات الله علیه بیان شده است که:”داخل بهشت نمی شود عاق والدین و منت گذار و دیوث تا این که فرمود: دیوث کسی است که با انواع حرکات و رفتارها (مثل اجازه هرگونه پوشش جذاب و آرایشی را در جامعه به او دادن) توجه نامحرمان را به ناموس خود جلب کند.”
در مقابل آن وجود این صفت باعث می شود که انسان از آنچه را که دوست می دارد و یا وظیفه نگهبانی از آن به او سپرده شده است محافظت نماید. مرد با غیرت نسبت به حفظ زن و دختر و خواهران خود حساس است؛ از بیرون رفتن بی جهت آنان جلوگیری می کند؛ از مناظر شهوت آلود منع می کند؛ از پوشیدن لباس نازک و تن نما آنان را بر حذر می دارد؛ آنان را از گفتگو با نامحرمان منع می کند و توصیه به رعایت تقوی وحفظ حجاب می کند تا خانواده خود را از خطرات و آسیب های اجتماعی حفظ کند.

داشتن صفت غیرت آنقدر ضروری است که شارع مقدس در تشریع احکام به آن توجه داشته است. رسول خدا صلوات الله علیه در این زمینه می فرمایند: آگاه باشید که خداوند، محرمات را حرام و حدود را وضع کرده و هیچ کس غیورتر از خدا نیست که از روی غیرت، زشتی ها را حرام کرده است .
عوامل دیگری در بدحجابی موثر است مثل تاثیر پذیری از محیط، اعتقاد به اینکه حجاب مانع فعالیت اجتماعی می شود، یا قلب انسان باید پاک باشد، یاحجاب مربوط به زمان گذشته است و با پیشرفت تکنولوژی دیگر رعایت حجاب لازم نیست و مواردی دیگری که ان شاء الله در آینده به آن خواهیم پرداخت.