بی شک یکی از واجبات دین مبین اسلام که در بیانات مقام معظم رهبری نیز بسیار مشهود است، مسئله امر به معروف و نهی از منکر و اهتمام مردم به آن است. اما آنچه در مقام عمل شاهدیم، سردی و سستی مقامات اجرایی و دولتی و همین طور عدم ورود مردم، مخصوصاً قشر مذهبی و دغدغه مند به این مسیر است. در این میان ارگانی به نام “ستاد امر به معروف و نهی از منکر” نیز مسئله ای جدی شده است که شاید برای بسیاری مورد توجه نباشد، اما هدفمند نبودن این ارگان نه تنها مشکلی در این زمینه حل نمی کند، بلکه موجب ازدیاد مشکلات در این محور نیز می شود. (نه به این معنی که ستاد امر به معروف هدف و برنامه ای ندارد- منظور کار تشکیلاتی بلند مدت و هدفمند است)
ستاد امر به معروف و نهی از منکر، می تواند وجودی مشکل ساز داشته باشد، همان طور که می تواند وجودی کارساز و راه گشا داشته باشد. از آن جهت که خیال مردم را راحت کند و آنها را از ورود به تذکر لسانی و عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر باز دارد، می تواند مضر باشد(کما اینکه متاسفانه در میان مردم این باور در حال تقویت است)، چه، اگر با کادر سازی محله ای و شهری و سازماندهی کردن طیف های مذهبی مردمی و دیگر برنامه ها، بتواند از بالا ناظری قوی بر اجرا در قشر مردم باشد، می تواند موفق ترین فعالیت ها را در این زمینه داشته باشد، و آنچه باید گفت این است که امر به معروف و نهی منکر بدون دخالت و ورود همه جانبه مردم هیچ اثری در اصلاح جامعه ندارد، هر چند عمل به وظیفه ای است که ثواب خود را دارد. برای تشریح این موضوع پیشنهادی ساده اما کاربردی و موثر، ارائه می شود.
هوشیاری وقتی اتفاق می افتد که ما با داشته های خودمان بهترین فعالیت را انجام دهیم، و این داشته ها ممکن است آن قدر جلوی چشم باشند که حواسمان به آنها نباشد. شهر دارای محلاتی است که هر محله چندین مسجد را در خود جا داده است، این مساجد اصولاً شاهد رفت و آمد افراد معتبر، موثر و مخصوصاً با انگیزه و دغدغه مند در مسائل اجتماعی هستند.
در این محور، ائمه جماعت مساجد، با شناختی که از مردم حاضر در مسجد دارند، دست به انتخاب یک تیم، کادر و یا شورای کوچک می زنند. این تیم یا کادر، تشکیل می شود از جوانان مومن و خوش فکر و همین طور افراد با شخصیت و صاحب نفوذ که در محله نیز مورد احترام هستند. با این انتخاب دو گزینه “تجربه و تاثیر بزرگان محله” و همین طور “شور و شوق و انگیزه و قدرت اجرایی جوانان” کنار هم جمع می شود، چیزی که در احادیث ما نیز به آن تاکید شده است.
تشکیل این تیم ها، در کنار دیگر مساجد محله می تواند برای فعالیت های مشترک، زمینه همکاری و اجرایی خوبی را رقم بزند. اینجا با راهکارهای اداره تشکیلات فرهنگی می توان به دو مسئله مهم “آسیب شناسی” و “آسیب زدایی” محله ای و بومی پرداخت، به عبارت دیگر، با افراد موثر محله، و با مقبولیتی که نباید دنبالش بود و کسب شده است، همراه با سازماندهی و برنامه ریزی درست و مناسب، برای اصلاح و رفع معضلات تلاشی مورد اثر را انجام می دهیم. این موضوع می تواند قبل از اینکه معضلات به کف خیابان منتقل شود و در شلوغی جامعه قابل کنترل نشوند، در همان محلات و منازل کنترل و رفع شوند.
ستاد امر به معروف نیز با داشتن وجهه و جایگاه اجرایی مناسب می تواند در این مسیر بسیار موثر و مفید باشد، چنانچه نبود آن نیز می تواند بسیار مشکل ساز شود. ستاد امر به معروف با کمک ائمه جماعت مساجد محلات، همین طور مشاورین مناسب و افراد آگاه در سطح شهر، نسبت به رفع مشکلات فرهنگی و اجتماعی می تواند موثر باشد. به نوعی این تیم ها بازوهای قدرت ستاد امر به معروف در محلات هستند که با حمایت همه جانبه‌ی ستاد می توانند گره های کور بسیاری را باز کنند.
مراحل زیر خلاصه شده ای از این پیشنهاد است که می تواند با تحقیق و پژوهش مناسب، اصلاح و ارتقا داده و به کار گرفته شود:
– تشکیل تیم های اجرایی مساجد (افراد تیم و یا شورای امر به معروف محلات باید مرتباً توجیه و از لحاظ فکری آماده شوند، نگهداری تیم و کادر مناسب و جلوگیری از به خطا رفتن آن، به معنی اجرا شدن درستِ برنامه های مناسب است – این افراد باید دارای روحیه کار تیمی، و از غرور و تعصب و خود محوری دور باشند)
– ارائه لیستی از مشکلات و معضلات محله با همفکری افراد تیم و امام جماعت مساجد (با دو نوع معضل در محلات برخورد خواهیم داشت: مشکلاتی که بومی هست و در رفتار و اخلاق مردم نهادینه شده و به نوعی خصوصیات محله ای نیز شناخته می شوند؛ و مشکلاتی که با فرهنگ وارداتی رسانه هایی چون شبکه های اجتماعی و ابزاری چون ماهواره ها به سراغ مردم آمده است و تقریباً همگانی تر هستند مثل فساد و طلاق و …)
– تشکیل اتاق فکر با حضور ائمه جماعات برای چاره اندیشی و پیدا کردن راهکار مناسب برای رفع این معضلات و آسیب ها ( البته می تواند با حضور جوانان خوش فکر و دغدغه مند هم باشد، زیرا سوای از استفاده از این ظرفیت، به نوعی آنها نیز برای فعالیت های آینده آماده تر می شوند)
– مرحله بعد ورود ستاد امر به معروف و تیم کارشناسی و پشتیبانی آن است (شاید برخی از معضلات در محلات با چند برخورد و رایزنی ساده حل شوند، اما در مسائل زیادی تیم های محله ای نیاز به امکانات و پشتیبانی و حمایت و اعتبار ستاد قانونی امر به معروف دارند)
– پایان نداشتن این روند، به این معنی، که همیشه گناه و انحراف و فساد راه خود را به نوعی در جامعه باز می کند، شورای محلات همیشگی هستند و تعطیلی ندارند، البته برای شروع، سختی بیشتری وجود دارد، زیرا برای رسیدن به نقطه معمول یک جامعه نرمال، باید تلاش زیادی انجام شود، البته ادامه آن نیز با هوشیاری و برنامه ریزی راحت تر می شود.
به یاد داشته باشیم، مردم تشکیل دهنده جامعه هستند و با یک فرد و یک گروه نمی توان جامعه را از انحرافات حفظ کرد، بلکه باید از مردم برای اصلاح آن کمک گرفت، اگر امام معصوم هم در جامعه باشد، اما مردم، حامی و پشتیبان و در جریان نباشند، کار به جایی نمی رسد، این مسئله در زمان زندگی و حضور معصومین، مرتباً و همیشه اتفاق افتاده است.
در ادامه دو آیه از قرآن درباره لزوم امر به معروف و نهی از منکر، آن هم به صورت گروهی و جمعی آمده است، گروه و جمعیتی که باید برای این زمان آماده کرد، و انتظار نداشت خود به خود به وحدت و آمادگی برسد:
سوره آل عمران ، آیه ۱۰۴ :
وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر …
باید از میان شما ،”جمعی” دعوت به نیکی ، و امر به معروف ونهی از منکر کنند!…
سوره توبه، آیه ۷۱ :
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ و …
مردان و زنان با ایمان ، “ولی (یار و یاور) یکدیگرند”؛ امر به معروف و نهی از منکر می کنند؛ نماز را بر پا میدارند و…
پی نوشت:
همه آنها که می خواهد فریضه امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهند به نوعی سرخورده برخی از نا مهربانی ها هستند چه برسد به قاطبه مردم که نیازی به حاشیه های ناراحت کننده نمی بینند و بیشتر سعی می کنند سرشان به کار خودشان باشد.
به آنها که دغدغه ای ندارند فعلاً کاری نداریم، چه، می توان با انگیزه سازی آنها را نیز به ورود در این مسیر ترغیب کرد، اما آنها که می خواهند این فریضه را عملی کنند نیاز به تغذیه فکری و سازماندهی مناسب دارند، که این امر نیاز به تشکیلاتی از جنس خود مردم دارد، که نیازی به توجیه و ترغیب بیش از حد هم نداشته باشد، ساده و صمیمی مثل دور همی های محله ای، با اخلاص و انگیزه فطری مثل معنویت مساجد، با همراهی کسانی که حرف و عملشان برای مردم محترم است و با پشتیبانی قانون …
برای رسیدن به “جامعه تراز اسلامی” و پایه گذاری “تمدن اسلامی” باید سختی این کارهای به ظاهر پیچیده را به جان خرید و کاری کرد، با حرف زدن و جلسه گرفتن و مصوبه دادن و بایگانی کردن، این ره که می رویم به ترکستان است !!!
سلام احمد جان و خسته نباشی
موافقم
هرچند معتقدم این پیشنهادات راه است و برای راهکار باید جزئی تر شود