نکات مهمی که مداحان باید درباره حنجره‌شان بدانند

• ابراهیم برزگر بفروئی (آسیب شناس و درمانگر صدا/ بیمارستان گوش و حلق و بینی امیراعلم تهران)

باز دوباره پرتوی حسین(ع) در کوچه و پس کوچه های شهر ما تابید. پرتویی درخشان اما از جنس غم و ماتم. از محرم که گفته می شود همه ی نگاه ها به سمت حسینیه ایران سوق می خورد. استان یزد با سابقه دیرینه در برگزاری خالصانه عزاداری های امام حسین(ع) همواره سرامد بوده است. در این دیار ذاکرین اهل بیت با مدیحه سرایی حال و هوای دیگری به فضای عزاداری ها می دهند. متاسفانه در چند سال اخیر شاهد برخی بیماری های حنجره ای در بین این عزیزان بوده ایم. بیماری هایی نظیر خون ریزی حنجره ، گرفتگی صدا، نفس آلود شدن صدا، احساس فشار در گردن، رشد نودول و پولیپ در حنجره(زگیل حنجره) و از همه مهمتر سرطان حنجره. به همین دلیل اینجانب بر خود لازم می دانم نکاتی پیرامون رعایت بهداشت صدا و استفاده درست از حنجره مطرح نمایم.

عزیزان بزرگوار مداح، حنجره یکی از پیچیده ترین و مهمترین اعضای بدن انسان می باشد. استفاده ی درست از آن باعث می شود شما همیشه بتوانید از کیفیت صدای خوبی برخوردار باشید. حنجره انسان در پشت برجستگی جلوی گردن(پشت تیروئید) قرار دارد. شما با کشیدن صدای آ… به راحتی می توانید لرزش آن را احساس کنید. حنجره از چند عضله بسیار ظریف و دو تار صوتی تشکیل شده است که با باز و بسته شدن در جلوی مسیر هوا، صدا تولید می کند. این عمل حنجره در بین تمام افراد یکسان است. اما چرا صدای یک نفر زیبا و دلنشین است؟ داشتن صدای زیبا یک استعداد ذاتی است نه اکتسابی. فضاهایی که در بالای حنجره وجود دارند باعث تشدید و رزونانس صدا می شوند که در برخی از افراد ابعاد این فضاهای حلقی طوری رشد یافته که صدا را بسیار زیبا تشدید می کند.

اختلالات صدا و حنجره در بین مداحان بسیار شایع است که می تواند چندین علت داشته باشد.

 ۱٫ دوستان عزیز هر فردی می تواند بخواند اما همه نمی توانند خواننده یا مداح شوند.  داشتن استعداد صوتی در این زمینه بسیار مهم است. متاسفانه بعضی از افراد کیفیت صدای خوبی ندارند و بسیار تمایل به خواندن دارند که باعث می شود فشار زیادی به عضلات حنجره بیاید و منجر به گرفتگی صدا و ایجاد ضایعات جبران ناپذیری در حنجره شود.

۲٫ حنجره می تواند ۴۵ دقیقه پشت سر هم فعالیت کند. پس از آن باید استراحت صوتی داده شود.

متاسفانه استفاده طولانی مدت از حنجره باعث خستگی صدا و نفس آلود شدن آن می شود. عضلات حنجره مثل سایر عضلات بدن اگر بیش از توانشان مورد استفاده قرار گیرند دچار ضعف و حتی خونریزی می شوند و قدرت لرزش را از دست داده و نهایتا منجر به تولید صدای خراب و بدون کیفیت می شود.

۳٫ همانطور که برای ورزش کردن خود را گرم و سپس سرد می کنید به هنگام استفاده از حنجره نیز باید چنین کاری را انجام دهید.

اگر شما بدون گرم کردن وارد یک بازی شوید قطعا عضلات شما دچار گرفتگی می شود. همانطور که اشاره شد حنجره از چند عضله تشکیل شده است. در صورتی که حنجره را گرم نکنید ممکن است عضلات حنجره در حین خواندن دچار گرفتگی شوند و صدای شما بطور متناوب در حین خواندن قطع شود.

بهتر است ۵ دقیقه قبل از خواندن صدای(م) را زمزمه کنید. و سپس پس از مداحی حنجره را به همین روش سرد کنید. البته تمرینات دیگری وجود دارد که باید زیر نظر متخصص انجام شود.

۴٫ از خوردن آب جوش در حین مداحی جدا خودداری کنید.

متاسفانه در گاری همه ی هیئت های بفروئیه یک فلاکس آب جوش دیده می شود. اینکه فلسفه اشتباه استفاده از آب جوش چیست و چه کمکی می کند باید بررسی کرد. در بالای حنجره ما دو غده وجود دارند که موکوز(مایع سفید رنگ و لزج)  تولید می کنند. این ماده باعث مرطوب نگه داشتن حنجره و جلوگیری از بروز اصطکاک بین تارهای صوتی می شود و نقش روغن در ماشین آلات صنعتی دارد. هنگامی که آب بدن کم می شود تولید موکوز کاهش یافته و بسیار غلیظ می شود و حرکت تارهای صوتی را دچار مشکل می کند. فرد دائما گلوی خود را پاک می کند و احساس خلط در گلو می کند. پس هدف از خوردن آب حفظ رطوبت و تولید موکوز رقیق در حنجره جهت کاهش اصطکاک تارهای صوتی می باشد. استفاده از آب جوش باعث سوختگی مری، گرفتگی عضلات حنجره و آسیب عضلات تشدید کننده صدا می شود و هیچ کمکی به باز شدن صدا نمی کند. متاسفانه این یک باور غلطی است که گفته می شود آب جوش مصرف کنید تا صدایتان باز شود. آب به هیچ وجه وارد حنجره نمی شود بلکه با جذب از طریق خون باعث تولید موکوز می شود.

بهترین آب در حین مداحی، استفاده از آب ولرم است. سعی کنید هر ۵ دقیقه یکبار مقداری آب ولرم مصرف کنید.

در ادامه نکات بهداشتی در خصوص استفاده از حنجره و بهبود کیفیت صدا آورده شده است.

الف)موارد بد استفاده کردن و نادرست استفاده کردن از صدا را کاهش دهید.

۱٫    با صدای بلند صحبت نکنید.
۲٫    فریاد نزنید.
۳٫    بلند بلند نخندید و یا گریه نکنید.
۴٫    در محیط شلوغ اصلا صحبت نکنید.
۵٫    پشت تلفن به مقدار کم و کوتاه صحبت کنید.
۶٫    قبل از مداحی زیاد صحبت نکنید.
۷٫    از بلند کردن اجسام سنگین جدا خودداری کنید.
۸٫    قبل از مداحی ۵ دقیقه صدای خود را گرم و پس از مداحی ۵ دقیقه صدای خود را سرد کنید.
۹٫    هنگام خواندن و به ویژه اوج گرفتن سر خود را پایین نیندازید این حالت باعث چرخش حنجره می شود و در بین مداحان بسیار شایع هست.
۱۰٫     تا حد امکان به مدت کمتر از ۴۵ دقیقه مداحی کنید تا آسیبی به حنجره شما نرسد.
۱۱٫    دائم و بصورت عادتی گلوی خود را پاک نکنید.
۱۲٫    اگر سرما خورده اید به هیچ وجه مداحی نکنید گاها آسیبی که از این طریق به حنجره شما می رسد جبران ناپذیر است و نیاز به جراحی دارد.

ب) تغذیه و خواب

۱٫ روزانه ۸ لیوان آب مصرف کنید. می توانید از انواع شربت ها البته کم شیرینی استفاده کنید.
۲٫ از میوه جات و سبزیجات بسیار استفاده کنید چرا که باعث حفظ آب در بدن شما می شود.
۳٫ مصرف غذاهای ترش، شور، تند و سرخ کردنی را حداقل در مدت محرم کاهش دهید و یا حذف کنید.
۴٫ حدودا دو ساعت قبل و بعد از مداحی از لبنیات بویژه شیر استفاده نکنید. خوردن شیر باعث غلیظ شدن موکوز می شود.
۵٫ از مصرف چای پررنگ، نوشابه، کاکائو، قهوه و سیگار جدا اجتناب کنید.
۶٫ از خوردن شیرینجات قبل از مداحی اجتناب کنید.
۷٫ اگر ترش کردن معده دارید به پزشک متخصص مراجعه کنید. این بیماری خاموش و برای حنجره بسیار خطرناک است و ممکن است حتی منجر به سرطان حنجره شود.
۸٫ خواب کافی  باعث می شود تا تمرکز لازم برای خواندن داشته باشید.