نکاتی مهم درباره ورزش مفرح شنا

• هدایت حیدری(کارشناسه شبکه بهداشت میبد)

امروزه با یک نگاه سطحی به آمار بیماریها و علل آنها، می توان دریافت که، تغییر الگوی زندگی ، تغییر رژیم و عادات غذایی و بی تحرکی، از مهمترین علل بروز بسیار از ناخوشیهای معمول جامعه امروزی است. عدم تحرک و ورزش بویژه دربانوان نمود بیشتری دارد. در اقلیم و آب و هوای گرم و خشک مرکزی ایران واز جمله شهرستان میبد از میان ورزشهای گوناگون، شنا و به آب زدن، هم به عنوان ورزش و هم تفریح و نشاط می تواند یکی از دلچسبترین انتخابها برای شهروندان و بویژه زنان و دختران باشد، اگرچه محدودیت شدید موجود، امکان عملی شدن چنین فرصتی را برای همه ممکن نمی سازد و جای آن دارد تا مسئولین مربوطه بیش از پیش به ایجاد فضاهای ورزشی و از جمله استخر شنای چند منظوره بپردازند. شنا را نباید تنها یک فعالیت ورزشی به‌حساب آورد. درواقع شنا بیشتر از هر چیز دیگر، جنبه تفریحی دارد و یکی از مفرح‌ترین سرگرمی‌ها به حساب می‌آید. شنا می‌تواند جنبه ورزشی تفریحی،درمانی و بازتوانی، کاری و حرفه‌ای نیز داشته باشد.

فواید شنا

چگالی بدن انسان نزدیک به آب است. وقتی بدن داخل آب قرار می‌گیرد توسط آب احاطه می‌شود و به دلیل شناوری مفاصل و استخوان‌ها کمترین فشار ممکن را متحمل می‌شوند. شنا یکی از عالی‌ترین فعالیت‌های ورزشی به شمار می‌آید، برای سلامت روحی و جسمی بسیار سودمند است و به دنبال بسیاری از بیماری‌ها و در دوره بازتوانی توصیه می گردد.

 شنا یک فعالیت هوازی است چون به‌دلیل تحرک مداوم بدن، ماهیچه‌ها به‌طور پیوسته و ثابت به اکسیژن نیاز دارند. شنا هم مانند دیگر ورزش‌های هوازی، باعث کاهش آثار زیان‌بار استرس می‌شود. این ورزش نه تنها برای حفظ سلامت عمومی بدن توصیه می‌شود بلکه در بیماری‌های خاص که بیمار توان فعالیت‌های پرخطر را ندارد، یک موهبت است. شنا یکی از مناسب‌ترین ورزش‌‌ها برای کاهش کمردرد نیز هست و باعث تقویت عضلات کمر می‌شود .

شنا در سراسر جهان مورد علاقه طیف وسیعی از اقشار مردم است چرا که به دور از سختی و مشقات سایر ورزشها می توانند نشاط و شادی ناشی از تحرک جسمانی را به دست آورند. شنا را می توان به کسانی توصیه کرد که پس از بهبودی نسبی از آسیب های فیزیکی ممکن است تا مدتها از انجام دیگر تمرینات محروم شده چرا که از این طریق می توانند دوره درمان را سریع تر پیش برده و بهبودی حاصل نمایند.

زنان باردار از جمله افرادی هستند که همواره در جستجوی ورزشی ملایم و مطلوب برای گذران این دوران می باشند. آنچه به این افراد در سراسر دنیا توصیه می شود، ورزش در آب و انجام حرکات ملایم در آن می باشد. ورزش در آب علاوه بر آن که شادی و نشاط بودن در آب را با خود دارد، سستی و کسلی ناشی از وزن زیاد در این دوران را به در کرده، می تواند سبب بهبود وضعیت جسمانی در این قبیل افراد شود یک آمادگی جسمانی خوب، مادر را در تحمل وزن رو به رشد جنین یاری داده، می تواند با تقویت عضلات کمر و شکم، یک زایمان خوب و سالم را به ارمغان آورد. همچنین در دوران پس از زایمان، در برگشت عضلات به وضع اولیه قبل از زایمان بسیار موثر خواهد بود.

شنا برای کسانی که اضافه وزن دارند، ورزش فوق العاده مفیدی است چرا که این ورزش به دلیل هوازی بودن در سوختن کالریهای اضافی که می تواند منجر به اضافه وزن شود تأثیر مطلوبی دارد. این ورزش می تواند تأثیری عمده در کم کردن استرسها داشته باشد. خاصیت ماساژ دهندگی آب آرامش خاطر و تمدد اعصاب را به انسان برمی گرداند. این ورزش به همه کسانی که علاقه مند به بهبود وضعیت روحی و جسمی خود هستند، صرفنظر از سن، سابقه آمادگی جسمانی و یا بیماری که دارند توصیه می شود. آنچه در این مورد به افرادی که به نوعی مشکل پزشکی عمده ای دارند، توصیه می شود مشورت با پزشک و رعایت برخی توصیه ها پیرامون عدم انجام حرکات خطرناک در مورد هر بیماری است.

شنا در آب سالم مفید است!

تمامی فواید گفته شده در مورد شنا وقتی ارزشمند است که رفتن در آب سلامتی شناگر را تهدید ننماید و لذا آشنایی با مخاطرات احتمالی و برحذر بودن از آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. بدین منظور خلاصه ای از خصوصیات آب سالم و مناسب برای استخر ها و مخاطرات احتمالی آن در پیرو بیان می شود:

 خصوصیات آب سالم برای یک استخر شنا

   کیفیت آب استخر‌ها یکی از موارد مهمی ‌است که باید به آن توجه شود، بیشتر استخرها از آب شهری استفاده می‌کنند اما تعدادی به علت به صرفه بودن از نظر اقتصادی، از آب چاه استفاده می‌کنند ولی در مجموع باید آب مصرفی استخرها کلرزنی شود. قدر مسلم اینکه در صورت رعایت نکردن بهداشت، بیماری‌هایی از طریق استخر به افراد منتقل می‌شود ، از آن جمله می‌توان به بیماری‌های روده‌ای مانند اسهال، شبه حصبه، ناراحتی‌های معده و نیز عفونت‌های گوش، چشم و بینی، بیماری‌های پوستی مقاربتی و تنفسی اشاره کرد.

شناگران پیش از ورود به استخر باید حتما دوش بگیرند و پس از خروج از آب بدن خود را شستشو دهند تا از ابتلای احتمالی به آلودگی‌ها پیشگیری شود. از طرفی، در صورت ابتلا به هر نوع بیماری عفونی یا پوستی از ورود به استخر تا رسیدن به سلامت کامل باید خودداری شود.

شناگران پیش از ورود به استخر حتما باید حداقل به مدت ۳۰ ثانیه پاها را در حوضچه ضدعفونی قرار دهند و استفاده از کرم و ماسک‌های زیبایی و جویدن آدامس خودداری کنند. از آنجا که مخلوط شدن آب استخرها با مواد آرایشی و ترشحات بدن مانند عرق می‌تواند خطراتی داشته باشد

بعضی ازویژگیهای شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی که در کیفیت آب استخرهای شنا مورد توجه می‌باشند عبارتند از:
۱- PH: PH درجه اسیدی و بازی آب را نشان می‌دهد. PH مناسب آب استخرهای شنا بین ۸-۲/۷ توصیه شده است. خورندگی سطوح، ایجاد لک، تحریک و سوزش چشم و پوست شناگران از اثرات PH پایین و رسوب‌گذاری، کاهش کارایی کلر برای گندزدایی، کدر شدن آب استخر (حالت ابری)، تحریک و سوزش چشم و پوست از اثرات PH بالا در آب استخرهای شناست.

۲- دما: در استخرهای سرپوشیده، کنترل دمای آب استخر و محیط آن (هوای استخر) دارای اهمیت است. توصیه می‌شود دمای هوای استخر حدود ۳ درجه سانتیگراد گرمتر از دمای آب استخر باشد. دمای آب پیشنهاد شده برای استفاده عموم ۲۷، درجه مطلوب ۲۴-۲۳ و در وضعیت ایده آل ۲۸-۲۶ درجه سانتیگراد می‌باشد.

دما نباید بیشتر از ۲۹ درجه باشد چرا که شنا کردن در آبهای بالای ۳۰ درجه ممکن است موجب وقفه تنفسی در فرد گردد.
۳-شفافیت آب: شفافیت از مهمترین ویژگیهای ظاهری آب استخرهای شنا می‌باشد و از جنبه‌های زیر حائز اهمیت است:
– عدم وجود ذرات معلق و کلوئیدی که مانع تماس مستقیم و مناسب عامل گندزدا با میکروارگانیسم‌ها می‌شود.
– افراد قادر خواهند بود عمق آب استخر را تخمین بزنند و از وجود خطرات احتمالی مطلع شوند و با اطمینان خاطر در آب شنا نموده و شیرجه بزنند.

– ایجاد شرایط دلپذیر، خوشایند و مطلوب در آب استخر به همراه جنبه‌های زیبا شناختی برای استفاده‌کنندگان.
شفافیت آب استخر باید به حدی باشد که یک صفحه سیاه و سفید به قطر ۱۵ سانتیمتر، در عمیق‌ترین نقطه استخر به راحتی دیده شود.
۴- مشخصه های میکروبی: کیفیت میکروبی آب استخرهای شنا مهمترین عامل در استفاده سالم از استخر می‌باشد. اکثر میکروارگانیسم‌هایی که در آب استخر یافت می‌شوند، خطرناک نیستند. به علاوه در فرآیند گندزدایی و تصفیه، تمامی میکروارگانیسم‌ها که شامل باکتریها، ویروسها، جلبکها و قارچ‌ها می‌باشند نابود می‌شوند.مسئله عمده، آلودگی ثانویه ناشی از تماس ترشحات دهان، بینی، پوست و دفع ادرار می‌باشد.

برای گندزدایی آب استخرهای شنا روشهای متعددی مانند استفاده از کلر، برم، ید، و لامپ‌های اشعه ماوراء بنفش استفاده می‌شود.
در حال حاضر کلر گزینه انتخابی برای گندزدایی آب استخرهاست. بخشی از کلر اضافه شده صرف اکسیداسیون مواد آلی و معدنی موجود در آب شده و مابقی صرف گندزدایی آب می‌شود. جهت اطمینان از گندزدایی آلودگی‌های ثانویه همواره باید مقداری کلر آزاد باقیمانده در آب وجود داشته باشد. توصیه می‌شود میزان کلر آزاد باقیمانده حداقل ۶/۰ میلی گرم در لیتر باشد. این میزان کلر در PH بین ۶/۷-۲/۷ باعث ایجاد نتایج باکتریولوژیکی رضایت بخش خواهد شد. اما عملاً بین ۳-۱ میلی گرم در لیتر کلر آزاد باقیمانده مورد نیاز است. چرا که افزایش آلودگی‌های احتمالی به همراه نوسانات PH که کارایی کلر را محدود می‌کند، نیاز به کلر بیشتر را ضروری می‌نماید.

تحریک و سوزش چشم ممکن است بر اثر شنا در آب با PH کمتر از ۴/۷ همراه با حضور کلر ترکیبی باقیمانده (کلرآمین) اتفاق افتد.
آب حوضچه پاشویه باید حداقل حاوی ۱۵ میلی گرم در لیتر کلر باشد. تماس کوتاه مدت پا با آب حوضچه اطمینان کافی جهت گندزدایی ایجاد نخواهد کرد. کلر علاوه بر غلظت، نیاز به زمان کافی برای اثرگذاری دارد. اگر چه غلظت بالای کلر در حوضچه نیاز به زمان را محدود کرده است اما یک مکث چند ثانیه‌ای در حوضچه ضروری به نظر می‌رسد.

قبل از عبور از حوضچه پاشویه، وجود توالت‌های بهداشتی و متعاقب آن دوش به تعداد کافی برای شناگران جهت شستشو و استحمام از ضروریات استخرهای شناست. افراد باید قبل از ورود به آب استخر، بدن خود را با ماده شوینده مناسب شستشو دهند           .
پرهیز از شنا در مواقع ابتلا به بیماریهای عفونی و مسری (پوستی، گوارشی و تنفسی) کمترین انتظاری است که از افراد مراجعه کننده به استخرهای شنای عمومی وجود دارد چرا که امکان سرایت بیماری به دیگر استفاده‌کنندگان وجود خواهد داشت.

آنچه بانوان لازم است بدانند:

معمولا یکی از شایع ترین دلایل مراجعه بانوان به متخصص زنان نگرانی از ایجاد عفونت در دستگاه تناسلی است که البته این نگرانی چندان هم بی مورد نیست چون این عفونت ها هر چند به دلایل مختلف ممکن است بروز پیدا کنند اما به هر حال، سلامت بانوان را به خطر می اندازند. در یک نگاه کلی عفونت های شایع ناحیه تناسلی بانوان ناشی از ۴ عامل مهم است که عبارتند از: باکتریوواژینالیس، کاندیدیاز، تریکومونا واژینالیس و تبخال تناسلی است اما در میان این عوامل، شایع ترین عفونت دستگاه تناسلی،مرتبط با استخر عفونت قارچی است.

داستان این نوع عفونت ها نیز از این قرار است: در واژن ۵ تا ۳۰ درصد خانم ها به صورت طبیعی قارچ وجود دارد؛ البته نوعی قارچ که بیماری زا نیست؛ اما اگر شرایط مهیا باشد همین عوامل غیربیماری زا، تبدیل به قارچ های بیماری زا می شوند. البته این قارچ ها حتی در روده بعضی از انسان ها هم وجود دارند و به همین دلیل ممکن است هنگام اجابت مزاج و در اثر آلوده شدن ناحیه تناسلی زمینه ساز عفونت های قارچی شوند. به طور کلی برای جلوگیری از عفونت های قارچی دستگاه تناسلی باید این نکته را درنظر بگیریم،. فاکتورهای زمینه ساز عفونت قارچی عبارتند از: دیابت، بارداری، هورمون درمانی و استفاده از هورمون استروژن، مصرف قرص های ضدبارداری، مصرف مکرر آنتی بیوتیک و بالاخره تاثیرگذارتر از دیگر فاکتورها آب آلوده و حتی کلر موجود در آب استخر. از همین روست که با شروع فصل تابستان، شیوع این عفونت ها هم بیشتر می شود. بانوان باید به یاد داشته باشند که آب آلوده استخر و گاهی کلر باعث کاهش حساسیت باسیل نگهبان واژن می شود که یکی از دلایل عمده ابتلا به عفونت های قارچی است. به همین دلیل دقت در انتخاب استخر های عمومی از نظر میزان سلامت آب آن ها بسیار مهم است.

به همین دلیل توصیه به بانوان علاقه مند به شنا این است که استخرهایی را برای این ورزش مفرح تابستانی انتخاب کنند که از سلامت آب آن ها (براساس میزان استفاده از مواد ضد عفونی کننده) مطمئن باشند. برای پیشگیری از مشکلات عفونی احتمالی باید ، بعد از بیرون آمدن از استخر، خودشان را کاملا خشک نگه دارند. به هیچ وجه از حوله یا لباس زیر خیس و حتی نم دار استفاده نکنند. هرگز روی مایوای خیس، لباس نپوشند حتی در فاصله کوتاه استخر تا منزل، زیرا محیط مرطوب مسلما احتمال شیوع قارچ را بیشتر می کند. بهتر است مایوها را بعد از هر بار شنا، در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بدهند تا کاملا خشک شوند. اما برای اطمینان بیشتر حتی بعد از خشک شدن هم بهتر است قسمت داخلی آن را اتو کنند .

در کنار آب آلوده، انگل ها هم می توانند زمینه ساز ابتلا به این بیماری شوند. به خصوص انگلی به نام (تریکومونا) که در آب استخر و حتی وان و به طور کلی جاهای مرطوب تا ۲۴ ساعت زنده می ماند و می تواند به بدن افراد مختلف منتقل شود. متاسفانه ابتلا به این انگل نشانه های مشخصی ندارد به همین دلیل کنترل و درمان آن معمولا ساده نیست. با این حال، شایع ترین نشانه های ابتلا به این بیماری به صورت ترشحات زرد مایل به سبز، خارش بروز پیدا می کند. بنابراین خانم ها باید به تغییرات این چنینی حساس باشند و با مشاهده هر کدام از آن ها حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند.

با وجود رعایت همه این نکات و پیشگیری از مشکلات احتمالی، بانوانی که از قرص ضد بارداری استفاده می کنند و همین طور خانم هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و بالاخره دیابتی ها بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به عفونت های قارچی از طریق آب آلوده هستند و باید بیشتر از دیگران مراقب سلامت خود باشند. البته خانم های باردار هم به نوعی در این گروه قرار دارند و باید در انتخاب استخر شنای مناسب حساسیت ویژه ای داشته باشند، زیرا متاسفانه عفونت های قارچی بیشترین تاثیر منفی را در زنان باردار دارند. این عفونت ها در حالت پیشرفته حتی می توانند منجر به پارگی کیسه آب شوند. به همین دلیل دقت در انتخاب استخر در مورد خانم های باردار به مراتب با اهمیت تر از دیگران است.

البته تاکید روی انتخاب استخرهای مناسب از نظر سلامت یک بخش ماجراست و مراقبت های بعد از شنا هم بخش دیگر که شاید به همان اندازه مهم و تاثیر گذار است. محیط گرم و مرطوب همیشه بهترین دلیل برای ایجاد عفونت هاست و به همین دلیل خانم ها باید حتما بعد از شنا در استخر دوش بگیرند و به طور کامل خودشان را خشک کنند.

عفونت های قارچی معمولا عوارض طولانی مدت بارزی ندارند مشکل اصلی این بیماری در برخی موارد بدون نشانه بودن است. متاسفانه برخی خانم ها به عفونت های دستگاه تناسلی مبتلا هستند اما نشانه ظاهری آشکاری در آن ها وجود ندارد بنابراین بدون این که بدانند ناقل بیماری هستند.

اگر خانمی به هر دلیلی به عفونت های ناحیه تناسلی مبتلا باشد، می تواند آب استخر را آلوده کند. به همین دلیل است که بسیاری از خانم ها و حتی دخترخانم ها به دلیل شنا و رفتن به استخر دچار مشکلات عفونت دستگاه تناسلی می شوند. برای پیشگیری از چنین مشکلی توصیه به همه خانم ها و حتی دخترخانم ها این است که قبل از رفتن به استخرهای شنا حتما برای آگاهی از سلامت خود به متخصص زنان مراجعه کنند و تحت معاینه قرار گیرند. رعایت این نکته ساده به آن ها کمک می کند تا اگر عفونتی هم وجود دارد ابتدا تحت درمان قرار بگیرند و به این ترتیب خودشان را از مشکلات احتمالی دور کنند هم این که ناخواسته افراد دیگر را آلوده نکنند.

ضروری است که بعد از بیرون آمدن از آب استخر و دوش گرفتن، بدن شان را کاملا خشک کنند. حتی چند دقیقه زودتر از آب بیرون بیایند تا فرصت کافی برای قرار گرفتن در معرض جریان هوا را داشته باشند. چون رطوبت، محیط مناسبی برای رشد میکروب ها و قارچ ها فراهم می کند و یکی از شرایط ابتلای دوباره به بیماری های عفونی قارچی است.

بعلاوه برای کم کردن احتمال ابتلا به این بیماری ها باید در انتخاب لباس و پوشش های مناسب هم حساس باشید. زیرا پوشیدن لباس های زیر تنگ، چسبان و گرم مانند پوشیدن مداوم شلوار، گن، ساق شلواری یا جوراب شلواری و هر عاملی که اجازه ندهد تهویه در محوطه واژن به خوبی انجام بگیرد می تواند عامل ابتلا به عفونت های قارچی باشد. آن هم به یک دلیل ساده و آن این که محیط رشد قارچ، محیطی گرم و مرطوب است. خیلی از خانم ها ممکن است تجربه کرده باشند که وقتی به مسافرت می روند یا به هر علتی نمی توانند لباس زیر خود را به موقع عوض کنند، به خصوص زمانی که به نواحی مرطوب می روند، دچار عفونت قارچی می شوند. بنابراین رعایت این نکات می تواند تا حدی از ابتلا به این عفونت ها پیشگیری کند.

خانم ها و دخترخانم های جوانی که بخش عمده ای از تفریح های تابستانی شان را به شنا کردن در استخرهای عمومی اختصاص می دهند باید نسبت به عفونت های دستگاه تناسلی حساس و مراقب نشانه های این بیماری باشند. همه خانم ها در حالت عادی دارای ترشحات واژن هستند اما در شرایط نرمال این ترشحات بی رنگ، بی بو و شفافند اما هر تغییر غیرمعمولی در این حالات باید خانم ها را برای مراجعه به پزشک متخصص تحریک کند. به عبارت دیگر، اگر با افزایش ناگهانی و بیش از حد یا حتی تغییر غلظت این ترشحات مواجه شدید باید به پزشک مراجعه کنید چون هر کدام از این نشانه های به ظاهر ساده حاکی از یک فرآیند غیرمعمول در سیستم طبیعی بدن شماست.

البته در شرایط حادتر، احتمال رخ دادن نشانه هایی مثل خارش، سوزش، بوی بد و حتی درد هنگام دفع ادرار هم غیرقابل پیش بینی نیست. با این همه یادآوری این نکته ضروری است که بروز این نشانه ها دلیل قطعی ابتلا به عفونت های قارچی نیست. یعنی ممکن است این نشانه ها به دلایلی دیگری ایجاد شده باشد مثلا این که در خانم های باردار و حتی مادران شیر ده به دلیل قطع موقتی قاعدگی و کمبود هورمون زنانه هم ممکن است این نشانه بروز پیدا کند. این افراد به بیماری (واژنیت آتروفیک) یا (خشکی واژن) مبتلا هستند که نشانه هایی مثل عفونت دارد اما در حقیقت عفونت نیستند.

شایع ترین نشانه های ابتلا به عفونت های قارچی عبارتند از: خارش دهانه رحم، ترشحات سفید پنیری شکل، سوزش ادرار، قرمزی همراه با خشکی و حساسیت پوست در ناحیه تناسلی، التهاب و ورم دهانه رحم و قرمزی آن، ضایعات حاشیه ای، سائیدگی و حساسیت پوست. این نکته را هم به یاد داشته باشید که عفونت های ناشی از قارچ معمولا بو ندارند و درصورت ترشحات چرکی با بوی نامطبوع باید به فکر عفونت باکتریایی و درمان مناسب آن باشید.

آنچه شناگران در استخر باید به آن توجه کنند

– مقررات و آئین نامه های وضع شده در محیط استخرها برای سلامتی شما وضع شده است آنها را مطالعه و رعایت نمائید.

– به همه کسانی که به استخر می روند توصیه می شود پیش از ورود به استخر مثانه خود را تخلیه کنند.

– قبل از ورود به استخر بدن خود را با یک شوینده مناسب شستشو دهید.

– قبل از ورود به استخر پای خود را در داخل حوضچه کلر قرار دهید.

– از تف کردن، مضمضه کردن آب، شستن و خارج کردن ترشحات بینی و… خودداری کنید.

– هنگام شنا کردن خلط گلوی خود را به آب استخر وارد نکنید. ترجیحاً هنگام ابتلاء به بیماری توأم با خلط عفونی، به شنا نپردازید.

– اگر بیماری پوستی از قبیل بیماریهای قارچی قابل سرایت دارید به هیچ عنوان به استخر عمومی مراجعه نکنید.

– بعد از استخر نیز بدن خود را شستشو داده و سپس کاملاً خشک کنید .

– برای استفاده از استخر وسایل شخصی انفرادی استفاده نمائید استفاده از لوازم مشترک اکیداً ممنوع است.

– اگر از لنز استفاده می نمائید در موقع حضور در استخر آنرا از چشم خود خارج کنید.

– در صورت ابتلا به هرنوع عفونت ویا بیماری پس از استفاده از استخر عمومی مراتب را فوراً به نزدیکترین مراکز بهداشتی شهرستان گزارش نمائید.

منابع: بخشنامه های وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، استاندارد های ملی، اینترنت – شهریور۹۳ – هدایت حیدری