ایران قدرت برتر داروسازی خاورمیانه است

پنجم شهریورماه به مناسبت سالروز تولد محمد زکریای رازی فیلسوف و دانشمند بزرگ مسلمان و ایرانی، روز داروسازی در ایران نام گذاری شده‌ است. روز داروسازی که هم یاد‌آور مجد عظمت علمی ایرانیان در تاریخ بشری است و هم نوید دهنده توسعه روز افزون تلاشهای تحقیقاتی داروسازان پژوهشگر و دانشمند کشورمان را به تمامی اعضای جامعه داروسازی کشورمان تبریک عرض می کنیم.

به مناسبت روز داروسازی با یکی از نخبه های داروسازی استان یزد و جوان ترین عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به گفتگو نشسته ایم.

دکتر علی حسینی متولد سال ۶۱ است. وی در سال ۷۹ با کسب رتبه ۵۷۰ علوم تجربی در رشته داروسازی دانشگاه اصفهان پذیرفته شده و توانسته در سال ۸۴ دکترای عمومی داروسازی خود را کسب کند. وی در سال ۸۵ با کسب رتبه برتر در امتحان جامع ورودی PHD و روانشناسی- سم شناسی، در دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شده است. او الان داری دکترای تخصصی (phd) فارماکولوژی سم شناسی است. دکتر حسینی دکترای تخصصی خود را در سال ۱۳۹۰ از دانشگاه علوم پزشکی تهران دریافت کرده است.

وی در۱۰ ترم متوالی رتبه اول علمی را در بین دانشجویان ورودی خود کسب نموده و در دوره عمومی داروسازی در سال ۱۳۸۴ بعنوان داروساز نمونه از سوی انجمن نظام پزشکی اصفهان و دانش آموخته برتر از سوی انجمن داروسازان ایران انتخاب شده است. روز داروسازی بهانه ای شد تا گروه مصاحبه میبد خبر با یکی دیگر از نخبه های علمی استان گفتگویی داشته باشد که توجه شما را به آن جلب می کنیم:

دکترحسینی به نظر شما جایگاه داروسازی ایران از لحاظ تولید دارو و علم داروسازی در جهان چگونه است؟

واقعیت امر این است که کشورمان در بین کشورهای منطقه خاورمیانه از قدرت های برتر داروسازی به شمار می آید و داروهای تولیدی در کشور ما علیرغم مصرف داخلی به کشورهای همسایه نظیر عراق، ازبکستان، تاجیکستان، عمان، افغانستان هم صادر می شود. و در بین کشورهای دنیا نیز از رتبه قابل قبولی برخوردار است.

البته لازم به ذکر است که اگر سرعت رشد علم و صنعت داروسازی و تنوع داروهای تولیدی را در نظر بگیریم ما از کشورهای برتر جهان در دهه گذشته بوده ایم که این خود نوید خبرهای خوشی را برای ما در آینده دارد. کما اینکه در سال گذشته دانشمندان داروساز ما توانستند بسیاری از داروهای نو ترکیب مربوط به بیماران MS، هموفیلی و … را تولید کند. همچنین به این نکته هم توجه داشته باشید که سه نفر از دانشمندان کشورمان که در جمع ۱۰۰ دانشمند برتر جهان قرار گرفته اند، داروساز هستند.

داروهای ساخت داخل آیا قابل رقابت با داروهای خارج است؟

در بسیاری از مطالعات اکسی والانس که بدین منظور انجام می شود نشان داده شده است که داروهای ایرانی هم در بحث جذب و توزیع در بدن و هم از نظر اثر بخشی قابل رقابت با انواع خارجی خود بوده و حتی در برخی موارد نیز از برخی داروها نظیر اسویکس حتی بهتر از نوع خارجی عمل کرده و با توجه هزینه کمتر و صرفه جویی ارزی برای کشور ترجیح داده می شود. ولی خب در مورد برخی از داروها نیز ممکن است اثر بخشی داروهای خارجی بهتر باشد که بسیاری از محققین ایرانی جنبه روانی و تلقین بیمار در حین مصرف این داروها را علت این امر می دانند که می تواند فرض صحیحی باشد.

به نظر شما فرهنگ مصرف دارو در بین مردم چگونه است؟

متأسفانه در بین مردم علاوه بر اینکه مصرف خود سرانه دارو وجود دارد و شایع است، بسیاری از بیماران هم داروهای تجویز شده را به موقع و تمام و کمال مصرف نمی کنند که این عامل بروز اثرات مفید داروها را با مشکل مواجه می سازد.

چگونه می توان این فرهنگ را تغییر داد؟

در مورد مصرف خود سرانه دارو، بنظر من نیاز به اطلاع رسانی بیشتر از طریق رسانه ها در مورد عوارض مصرف خود سرانه داروها باید صورت بگیرد. همچنین تقویت و برنامه ریزی جهت اشاعه فرهنگ پیشگیری های درمان، افزایش دسترسی بیماران به پزشکان مربوطه و کاهش هزینه های مربوط به ویزیت پزشکان و یا تحت پوشش بیمه قرار گرفتن تمام هزینه دارو و همچنین اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع می تواند جهت رفع این مشکل کمک زیادی بکند.

در مورد عدم مصرف داروها توسط بیمار نیز، تجویز منطقی دارو از سوی پزشک برای بیمار هم از نظر نوع و هم تعداد، توجیه کردن بیمار، تقویت فرهنگ مصرف صحیح دارو از سوی پزشک و داروساز و مهمتر از همه تشکیل پرونده و مانیتور کردن بیماران بصورت هفتگی و یا ماهیانه از سوی پزشک و یا داروخانه به ویژه بیمارانی با بیماری های مزمن نظیر مشکلات قلبی و عروقی، اعصاب و روان و دیابت و چربی خون و …. می تواند بسیار کمک کننده باشد.

آقای دکتر عوارض برخی از داروها خیلی بیشتر از فواید آنهاست به نظر شما مردم در این گونه موارد چه باید بکنند؟

البته من این نظر را ندارم زیرا بسیاری از داروهای ما کم عارضه و یا حتی بی عارضه اند. لیکن ورود هر جسم خارجی به بدن واکنش هایی را بدنبال دارد. عوارضی که شما لیست آنها را در بروشورها و یا کتاب ها مشاهده می کنید لزوماً همه آنها در یک فرد اتفاق نمی افتد بلکه محققین آن ها را در افراد مختلف مشاهده کرده اند. مردم باید توجه داشته باشند که اگر دارویی از سوی پزشک تجویز شود با علم به این نکات است و عدم مصرف آن دارو عوارض به مراتب خطرناک تری نسبت به مصرف آن دارد و خواهد داشت. لذا داروی تجویزی باید مصرف شود و در صورت بروز عارضه ای ناخوشایند، پزشک را در جریان قرار دهند تا در صورت امکان از داروهای جایگزین سازگارتر با آن بیمار استفاده شود.

آقای دکتر حسینی داروسازها و داروخانه های کشور با چه مشکلاتی روبرو هستند؟

بنظر من مهمترین مشکل داروسازها و داروخانه ها در کشور ما این است که آنها هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده اند، آنها باید در مورد توصیه های دارویی، انتخاب داروی مناسب برای بیمار و توصیه های غذایی حین مصرف دارو، بعنوان مکمل پزشکان به حساب آیند. که از علل این قضیه می توان به عدم تمایل برخی بیماران به شنیدن این توصیه ها، عدم همکاری پزشکان، شلوغی برخی داروخانه ها و عجله بیماران جهت دریافت داروها ذکر کرد که امیدواریم با اجرای طرح پزشک خانواده این مشکل هم حل شود و تعداد بیماران مراجعه کننده به هر داروخانه عادلانه تعدیل شوند تا داروسازها بتوانند به وظایف قانونی خود عمل کنند. البته این امر همکاری پزشکان و بیماران را هم می طلبد. از مشکلات در حال حاضر داروخانه ها می توان به کمبود برخی از داروها، عدم پرداخت به موقع مطالبات داروخانه از طرف بیمه ها نام برد.

در زمینه رابطه ی داروساز با بیمار چه مسائلی حائز اهمیت است؟

داروسازان جهت انجام توصیه های مفید دارویی به بیماران نیاز به اعتماد، تمایل و پیگیر بودن بیماران دارند و همچنین جهت انجام درست اینکار، داروساز باید از سن، حالات فیزیولوژیک، وجود بیماریهای زمینه ای و ارثی و حتی سطح فرهنگی بیماران اطلاع داشته باشند. اگر بتوان با تعامل وزارت بهداشت و سازمان های بیمه گر شرایطی را فراهم کرد که صد در صد منبع داروها و حتی تعرفه داروخانه تحت پوشش بیمه قرار بگیرد که داروساز با بیمار رابطه مالی نداشته باشد، آن وقت مسائل علمی و توصیه های دارویی در داروخانه ها پررنگ تر می شوند.

آیا تا به حال فرصت مطالعاتی به خارج از کشور داشته اید؟

بله، در سال ۱۳۸۹- ۱۳۹۰

به کدام کشور؟

به کشور هلند

چه چیز بارزی در رابطه با سفر مطالعاتی شما در آن کشور وجود داشت که در ایران نیست؟

البته نمی توان گفت که در ایران وجود ندارد. ولی دقت در انجام مطالعات و تحقیقات در دانشگاه و به کارگیری نتایج آن ها در صنعت جهت بهبود داروهای موجود در آنجا بارزتر از کشور ما بود. همچنین آنها به هوش، ذکاوت و علم دانشجویان ایرانی احترام می گذاشتند و ایرانی ها را بعنوان افرادی باسواد و طراح قبول دارند که این را می توان حاصل و نتیجه نظام آموزشی داروسازی کارآمد کشورمان و تلاش اساتید ایرانی دانست.

آقای دکتر کسانی که به عنوان نسخه خوان در داروخانه ها کار می کنند چه ویژگی هایی باید داشته باشند؟ اطلاعات علمی آنها چه حد باید باشد؟

مسلماً افرادی که در حرف و اصناف دیگر مشغول کارند با افرادی که در نظام سلامت کشور مثلاً داروخانه مشغولند باید تفاوت هایی از نظر فرهنگی، اخلاقی و شخصیتی داشت باشند، آنها باید افرادی با اخلاق، صبور و قابل اعتماد باشند. به نظر من از نظر علمی آنها باید حداقل آشنایی با نام داروها، دسته های دارویی، کاربرد و عوارض عمده آنها داشته باشند، لیکن به هیچ عنوان در امور مربوط به توصیه های دارویی و ارتباط دارویی بیمار و داروساز ورود پیدا نکنند. چون در هر حال اطلاعات و آگاهی های دارویی این افراد در مقایسه با داروسازان عمیق نیست و مسئولیت تحویل دارو و وقایع احتمالی بعد از آن بعهده داروساز می باشد.

آقای دکتر مصرف دارو بدون تجویز دکتر چه عوارضی را می تواند داشته باشد؟

فکر می کنم تا حدی جواب این سؤال را در صحبت های قبلی داده ام ولی در پاسخ به این سؤال بهتر است به دو مشکل اساسی که ممکن است پیش آید اشاره کنم: یکی اینکه مصرف خود سرانه داروها بخصوص آنتی بیوتیک ها می تواند باعث رشد گونه های مقاوم باکتریها در بدن فرد شود که این باعث نیاز به مصرف آنتی بیوتیک های قوی تر و از لحاظ هزینه گرانتر، در عفونت های بعدی می شود و دیگری اینکه ممکن است داروی مصرفی با سن، جنس و حالات فرد همخوانی نداشته باشیم و باعث بروز عوارض خطرناک و کشنده شود.

نظرتان راجع به داروهایی که از طریق اینترنت و ماهواره تبلیغ می شود چیست؟

معمولاً این داروها از سوی وزارت بهداشت ایران مجوز نمی گیرند و اثر بخشی آنها مبهم است و ممکن است عوارض غیر قابل پیش بینی را برای فرد ایجاد کنند.

نظرتان راجع به داروهای لاغری چیست؟

چاقی به معنای واقعی ممکن است عامل خیلی بیماری ها باشد ولی خیلی از افرادی که در جامعه ما هستند طبق استانداردهای بهداشتی چاق نیستند و بیشتر به دنبال جنبه زیبایی لاغری هستند. غافل از اینکه با توجه به قد و سن جزء افراد چاق به حساب نمی آیند. همیشه استفاده از داروهای لاغری مجاز که اشتها را کم می کند یا چربی سوز هستند مثل بعضی داروها همراه با عوارض است که مصرف خودسرانه و یا با توصیه دوستان به صلاح نیست.

تحریم ها چه تاثیراتی بر صنعت داروسازی داشته است؟

باید به این نکته توجه کنیم که تحریم ها باعث شده در سال گذشته محققین داروسازی کشورمان  و کارخانه های صنعتی از داروهای بیولوژیک و داروهای نوترکیب که به هیچ عنوان در کشور تولید نمی شد از آنها رونمایی کنند.

در یکی دو سال اخیر تحریم های خصمانه دشمنان نظام باعث شده که بازار دارویی کشور متلاطم شود و کمبود دارو بر بعضی از بیماران فشار وارد کند. برای تولید برخی از داروها نیاز به مواد اولیه داریم که مواد اولیه از خارج کشور وارد می شود. علاوه بر آن کارخانه های داروسازی ما دستگاه های خارجی استفاده می کنند که برای تعمیر و نگهداری نیاز به تامین قطعات آنها از خارج کشورند. و چون بانک مرکزی ما تحریم است و امکان جابه جایی ارز به سختی امکان پذیر است این بهانه ای برای شرکت های داروسازی شده تا اقلام مورد نیاز کشور را برخلاف ادعاهایشان به ما نفروشند، تا از این طریق بر مردم فشار وارد کنند.

به نظر شما احداث و راه اندازی دو کارخانه داروسازی در میبد اقدام مثبتی است؟

بله. چون کارخانه داروسازی در جنوب کشور نداریم. این دو واحد تولیدی می تواند از نظر دارویی استان را در برخی از اقلام دارو خودکفا کند و علاوه برآن بتوان به دیگر استان های همجوار نیز دارو صادر کرد و این مهم در صورتی است که فرآوردهای تولیدی قابل رقابت با کارخانه های دیگر باشد.

دکتر حسینی مجددا روز داروساز را به شما و همکارانتان تبریک عرض می کنیم و از این که وقتتان را در اختیارمان قرار دادید از شما متشکریم.

من هم این روز را به همکارانم تبریک عرض می کنم و از شما صمیمانه تشکر می کنم.