ابتکاری آسان برای کاهش معضل «مهریه‌های سنگین»

• سید مصطفی میرمحمدی میبدی

یکی از معضلاتی که طی سالهای اخیر تبدیل به چالشی جدی برای مردم و حکومت شده، مسئله توافق زوجین بر مهریه‌های کلان می‌باشد.

از سویی کارشناسان دینی و اجتماعی معتقدند که مهریه‌های سنگین، منجر به کاهش انگیزه مردان جهت ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش فساد و کاهش نرخ موالید می‌شود؛ ضمن آنکه در سالهای اخیر پدیده کلاهبرداری از طریق مهریه نیز نضج یافته و برخی از زنان با ازدواج با مهریه‌های بالا شروع به تلکه کردن مردان ساده لوح و عاشق پیشه می‌نمایند. طبق آمارهایی که از سوی مسئولین قضایی اعلام می‌شود نیز حدود ۲۰۰۰ زندانی مهریه در کشور وجود دارد[۱] و این یعنی یک باخت سه جانبه؛ چرا که در این موارد زوجه به همه یا بخشی از مهریه‌اش دست پیدا نمی‌کند، زوج هم به خاطر عدم پرداخت، راهی زندان می‌شود و دولت هم باید هزینه‌های سرسام آور مادی و معنوی دادگاه و نیز مخارج زندان را برعهده بگیرد. از همه اینها مهمتر اینکه در اسلام نیز ازدواج زنان با مهریه‌های اندک و معقول توصیه شده است.[۲]

از سوی دیگر بانوان و خانواده‌هایشان معتقدند مهریه‌های سنگین، تنها ابزار و اهرم فشاری است که با آن می‌توانند سرکشی احتمالی مردان را تحت کنترل درآورند و یا آنکه در صورت رهاشدن توسط مردان، منبع مالی مناسبی جهت تداوم زندگی‌شان دارند و در کنار آن انتقام مناسبی هم از مرد خطاکار به عمل آورده‌اند.

در هر دو وجه این قضیه، جلوه‌هایی از حقیقت وجود دارد اما تالی فاسدهایی هم در هر دو نظر –و به خصوص در نظر دوم (یعنی کنترل مرد یا انتقامگیری از مرد با مهریه‌های سنگین)- وجود دارد. حال سوال اینجاست که آیا ما ناگزیر به قبول یکی از این دو نظر هستیم یا آنکه می‌توانیم نظر سومی ارائه دهیم مبنی بر آنکه نقاط مثبت هر دو نظر را در دل خود داشته باشد و در عین حال بری از نقاط منفی آنها باشد؟ از نظر نگارنده شق اخیر صحیح به نظر می‌رسد و می‌توان رویه پرفایده و کم‌آسیبی را که اتفاقا بسیار هم سهل و آسان به نظر می‌رسد را در این باره به اجراء گذاشت.

توضیح آنکه زوجین و خانواده‌هایشان برای رعایت ترجیحات شرع و پیشگیری از مسائل تلخ بعدی (کلاهبرداری و زندانی مهریه و فروپاشی خانواده‌ها به این دلیل) می‌توانند در گام اول مهریه‌های پایینی را اخذ کنند (مثل ۱ یا ۵ یا ۱۲ یا ۱۴ سکه) و در گام دوم برای رفع نگرانی احتمال سوء رفتار زوج، در قباله ازدواج شرط و شروطی را در نظر بگیرند و مثلا بنویسند که در صورت سوءرفتار، اعتیاد، روابط نامشروع، ترک زندگی، ارتکاب جرم یا … مبلغ معینی و یا تعداد مشخصی سکه بعنوان شرط ضمن عقد از سوی زوج به زوجه پرداخت شود.

در این پیشنهاد نه خبری از مهریه‌های سنگین است که باعث بی‌انگیزگی آقایان به امر ازدواج شود، نه امکان کلاهبرداری با مهریه وجود دارد، نه انسانهای بیگناه به خاطر عدم توان پرداخت مهریه به زندان می‌افتند و نه ترجیح شرع مقدس، متروک می‌ماند و از آن سو زمینه نسبی برای پیشگیری از سوءرفتار زوج تا حدی فراهم می‌شود و لااقل این تعهد مقید، همان نقش اطمینان‌زایی مهریه را می‌تواند ایفا کند.

بد نیست مسئولان قضایی کشورمان به کمک روحانیت معزز این پیشنهاد را مورد بررسی قرار دهند و در صورتی که اتقان استدلالهای مطرح شده برای آنها روشن شد، با هماهنگ ساختن محاضر و محاکم این رویه را به مرحله اجراء درآورند.

[۱] . http://shafaf.ir/fa/news/185066/

[۲] .  پیامبر اکرم(ص): در مورد مهریه که مرد می پردازد سخت گیری نکنید و آسان بگیرید زیرا در صورت سخت گیری باعث غضب و کینه می شود . (میزان الحکمه، ج ۴، ص ۲۷۹)/ امام علی(ع): مهریه زنها را سنگین نگیرید که موجب کدورت و دشمنی گردد.( وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۱)