تعارض نمونه‌گیری حضوری تست اعتیاد با کرامت افراد و راهکارهای جایگزین آن

با این اوصاف ما با دو مقوله مواجه هستیم؛ یکی حفظ کرامت و حیثیت مردم و دوم تضمین صحت آزمایش ادرار. حال باید دید که آیا می‌توان این دو مقوله مهم را جمع کرد و یا آنکه ناگزیریم یکی را بر دیگری ترجیح دهیم.

آزمایش عدم اعتیاد که با نمونه‌گیری از ادرار افراد صورت می‌گیرد، یکی از آزمایشاتی است که افراد جامعه بایستی در بعضی مراحل، نظیر استخدام، قبل از ازدواج و … آن را انجام دهند.

به گزارش “میبدما”، این آزمایش به دلیل اهمیت بالایی که دارد، واجد حساسیت زیادی برای متولیان آزمایشگاهها است و به همین دلیل آنان حداکثر تلاش خود را به کار می‌بندند تا این آزمایش به صورت صحیح و بدون خدشه انجام شود؛ چرا که احتمال تقلب در این آزمایش، کاملا محتمل است.

یکی از اقداماتی که برای تضمین صحت این آزمایش، انجام می‌شود، نمونه‌گیری حضوری است که این امر سابقا با حضور یکی از کارکنان آزمایشگاه در طول مدت نمونه‌گیری و اقداماتی نظیر نصب آینه در محل نمونه‌گیری انجام می‌شد و طی سالهای اخیر با نصب دوربین مداربسته در محل نمونه‌گیری این اقدام صورت می‌پذیرد.

اما ناگفته پیداست که چنین اقداماتی نقض صریح و آشکار حریم خصوصی افراد محسوب می‌شود که به ویژه در کشور اسلامی ما بسیار زشت و ناپسند جلوه‌گر می‌نمایاند؛ ضمن آنکه در هیچ یک از قوانین رسمی و آئین‌نامه‌های اجرایی کشور، چنین اجازه‌ای صادر نشده است و در مقابل اصل‏ بیست و دوم قانون اساسی اشعار می‌دارد: «حیثیت‏، جان‏، مال‏، حقوق‏، مسکن‏ و شغل‏ اشخاص‏ از تعرض‏ مصون‏ است‏ مگر در مواردی‏ که‏ قانون‏ تجویز کند» و حتی اصل دوم قانون اساسی، کرامت انسانی را یکی از پایه‌های جمهوری اسلامی دانسته است.

با این اوصاف ما با دو مقوله مواجه هستیم؛ یکی حفظ کرامت و حیثیت مردم و دوم تضمین صحت آزمایش اعتیاد. حال باید دید که آیا می‌توان این دو مقوله مهم را جمع کرد و یا آنکه ناگزیریم یکی را بر دیگری ترجیح دهیم.

خوشبختانه در حال حاضر آنقدر علم و دانش پیشرفت کرده که بدون حضور و پایش محل نمونه‌گیری بتوان تقلب یا عدم تقلب فرد آزمایش‌دهنده را به راحتی تشخیص داد؛ یکی از موثرترین راه‌ها در این زمینه اندازه‌گیری دمای نمونه تا حداکثر ۴ دقیقه پس از نمونه‌گیری است. در این روش بایستی دمای نمونه بین ۳۳ تا ۳۷ درجه سانتیگراد باشد و اگر دمای آن خارج از این بازه باشد، نمونه‌گیری بایستی مجددا تکرار شود.

روشهای دیگری از قبیل اندازه‌گیری PH ، رنگ و شفافیت نمونه نیز وجود دارد که همگی می‌تواند صحت آزمایش را تایید نماید.

البته در دستورالعمل‌هایی که بعضی از دانشگاههای علوم پزشکی کشور در این زمینه منتشر کرده‌اند، قید شده که نمونه‌گیری حضوری بایستی صرفا در مورد اشخاصی که احتمال تقلب درباره آنان می‌رود انجام شود. همچنین در این دستورالعمل‌ها از «نمونه گیری غیرحضوری» یاد شده که در این روش، تمام وسایل اضافی فرد نمونه دهنده از قبیل کت، کیف و … دریافت می‌شود و پس از نمونه‌گیری به وی تحویل داده می‌شود.

اما نکته بسیار مهمتری که در این زمینه وجود دارد آن است که اساسا تست اعتیاد به وسیله نمونه‌گیری از ادرار یکی از روشهای بسیار سنتی است که در بسیاری از آزمایشگاههای دنیا این روش منسوخ شده و روشهای نوین آزمایش خون و تستهای بسیار دقیق (TLC) و (GCMAS) جایگزین آن شده است و روش TLCتفاوت هزینه چندانی نیز با آزمایش ادرار ندارد. ضمن آنکه بایستی توجه نماییم که ضریب خطای آزمایش ادرار نسبت به تست (TLC) و (GCMAS) بسیار بالا است به گونه‌ای که گفته می‌شود در آزمایش های فعلی از هر ۱۰۰ آزمایش حدود ۲۰ آزمایش به اشتباه افراد را معتاد نشان می‌دهد و همچنین خوردن برخی مواد و انجام برخی اقدامات قبل از تست ادرار باعث می‌شود که نتیجه آزمایش اعتیاد از طریق ادرار، منفی نشان داده شود.

با این اوصاف به نظر می‌رسد بایستی تمام آزمایشگاههای دولتی و خصوصی کشور به جهت حفظ کرامت و آبروی نمونه‌دهندگان که بعضا از شان و حیثیت اجتماعی بالایی نیز برخوردارند و مراعات احکام مقرر در اصول ۲ و ۲۲ قانون اساسی، به سمت مدرن‌سازی آزمایش اعتیاد حرکت کنند و تا آن زمان بایستی آزمایش ادرار با مراعات تمام ضوابط قانونی صورت پذیرد و اگر فرد نمونه‌دهنده ملاحظه نماید که نمونه‌گیران با اقدامات خود، حیثیت و آبروی وی را خدشه‌دار می‌کنند، (به خصوص اینکه در زمینه حضور نمونه‌گیران و اقداماتی نظیر نصب آینه و دوربین، قانون یا مقررات خاصی وجود ندارد) می‌تواند با مراجعه به دستگاه قضایی علیه متولیان آن شکایت تنظیم نماید.