توصیه‎هایی جالب، ساده و کاربردی برای یک رژیم غذایی دینی

حجت الاسلام والمسلمین دکتر آقارفیعی در سال ۱۳۳۱ متولد شد و پس از تحصیلات مقدماتی در دانشگاه فردوسی مشهد تحصیلات خود را ادامه داد و در جوار حضرت ثامن الحجج، طبیب آل محمد (صلی الله علیه واله) در رشته پزشکی تحصیلات خود را پی گرفت و پس از اتمام، دوره جراحی عمومی را نیز گذراند. دکتر آقا رفیعی به دلیل علاقه به موضوعات دینی، تحصیل در زمینه معارف دینی را نیز پی گرفت و دروس حوزه علمیه را تلمذ کرد. وی بر اساس موازین مترقی اسلام، قبل و بعد از انقلاب جهت توسعه عدالت اجتماعی زحمات قابل توجهی کشیده و نتیجه تحقیقات خود را در کنگره های بین المللی مختلف عرضه کرده است. وی همچنین در طول جنگ تحمیلی با تشکیل گروههای درمانی در جبهه ها نیز حضور فعال داشت و پس از پایان جنگ به شاگردی محضر امام صادق(ع) و ارایه خدمات پزشکی ادامه داده است. از جمله آثار منتشر شده دکتر آقا رفیعی می توان به کتاب (طب سلامی و تحقیقات نوین پزشکی) اشاره کرد. کتاب (آفرینش انسان) و (مدیریت سالم) توسط انتشارات سرمدی به چاپ رسیده که کتاب آفرینش انسان پس از استقبال خوانندگان به چاپ دوم رسید.

 

 شاید بهتر باشد برای ورود به بحث سلامت انسان و سبک زندگی سالم از دیدگاه طب اسلامی، از پیش از تولد بحث را آغاز کنیم. طب اسلامی علاوه بر توصیه های غذایی و درمانی، اصولاً تحولات روحی را نیز در طفل در نظر می گیرد؟ 

همین قدر به شما بگویم که مکاتب مختلف جهان در مورد این موضوع خاص نظرات زیادی ندارند، یعنی فرضاً الان اگر به یک روان‌شناس غربی بگویید ما قبل از مباشرت زن و مرد چه غذایی تناول کنیم، شاید هیچ ایده‌ای نداشته باشد و راهکاری به شما نشان ندهد. برعکس اسلام و معصومین گرانقدر ما و آیات قرآن در دیدگاه بهداشت و درمان مباحث دقیقی را در این زمینه بیان کرده‌اند. پس بهتر است از فرهنگ خودمان استفاده کنیم. قبل از خواستگاری حتی داریم که از خانواده‌های اصیل همسر بگیرید، به اخلاق توجه کاملی داشته باشید. در بحث‌های آینده خواهیم گفت اخلاق با مزاج و تعادل آن ارتباط دارد. یا قبل از همبستری وضو داشته باشید، دو رکعت نماز بخوانید و از خداوند بخواهید فرزندان صالحی را به شما عنایت کند.

حتی در بعضی از روایات داریم که قبل از مباشرت از لبنیات استفاده نکنید. در غذاهایی که توصیه شده در هنگام تشکیل نطفه حضرت فاطمه‌زهرا سلام‌الله‌علیها تناول شده است، به خرما، انگور و سیب اشاره کرده‌اند. قبل از این که مرد و زن با یکدیگر نزدیکی بیشتری داشته باشند، به‌محض این که خطبه عقد خوانده می‌شود، مستحب است داماد در دهان عروس عسل بگذارد. ما تحقیقی در باره عسل کرده‌ایم و شاید ۱۰۰ الی ۲۰۰ صفحه مطلب در باره درمان‌هایی که با عسل ممکن است، آورده شده باشد. به عنوان مثال یکی از ویژگی‌های عسل این است که به‌سرعت جذب خون می‌شود و شیرینی آن سبب نشاط می‌شود.

 

امام رضا(ع) رساله‌ای دارند به نام «رساله ذهبیّه» که بخشی از آن را در کتاب مدیریت و کتاب آفرینش انسان بیان کرده‌ایم. در آنجا به آداب زناشویی قبل از همبستر شدن تذکر می‌دهند که در تشکیل و آمادگی نطفه‌ها اثر می‌گذارد و جالب اینجاست که در ایامی که رفتارهای زندگی و غذاها بر اساس ماه‌های سال تنظیم شده است، حتی عطری را که باید برای فصل تابستان استفاده کنید با عطری که در زمستان استفاده می‌شود تفاوت دارد؛ مثلاً عطرهای تند را باید برای فصل سرما بگذارید و آنهایی را که لطیف‌ترند مثل یاس برای تابستان بگذارید.

نطفه‌ای که به امر پروردگار بر اساس مودتی که خداوند بعد از اجرای خطبه بین زن و مرد برقرار می‌شود، تشکیل می‌شود، در طول ایام بارداری هم باید تحت نظر و مراقبت قرار بگیرد. ما سعی می‌کنیم قبل از مباشرت مزاج طرفین را اصلاح کنیم که در بحث مزاج‌ها کاملاً بیان می‌کنیم که این امر با آداب تغذیه و حجامت‌هایی که قبل از ازدواج صورت می‌گیرد میسر است. بچه‌ای که در شکم مادر هست، با روحیه مادر و پدر باید هماهنگی داشته باشد. در نمونه‌هایی که از فرزندان متولد شده با آوای قرآن بررسی کرده‌ایم، مشاهده‌ کرده‌ایم مادرانی که در طول حاملگی از صدای قرآن استفاده کرده‌اند، بعد از تولد رفتارهای کودکانشان بسیار آرام‌تر و آشنایی‌شان با صوت قرآن کاملاً مشهود است و حتی روی زایمان مادر هم اثربخشی داشته و زایمان راحت‌تر انجام شده است.

غذاهایی را که مادر در طول حاملگی می‌خورد بر زیبایی صورت کودک و تعادل مزاج او اثر می‌گذارد. مثلاً اگر سیب، گلابی و انار بخورد، برای بچه اثر بهتری دارد، زیباتر متولد می‌شود. تعادل مزاج برای کودک مهم است. چهار گیاه را در روایات ما معرفی می‌کنند که ایجاد تعادل مزاج می‌کنند: انار، بنفشه ـ‌که هم روغنش هست و هم گُلش‌ـ کاسنی که آن را در تشکیل فرزند پسر مؤثر دانسته‌اند، و رطب. این چهار ماده مزاج ملایمی دارند و لذا می‌توان برای همه افراد تجویز کرد و در طول حاملگی از غذاهای مفید هستند.

منشأ کمبود کلسیم در زنان باردار و برطرف کردن آن

مصرف کلسیم برای زنان بسیار مهم است. یکی از مشکلات خانم‌ها این است که به دلیل این که آفتاب کمی به بدنشان می‌رسد، جذب کلسیم در بدن آنها کم است و وقتی بچه در طول حاملگی استخوان‌سازی می‌کند، کلسیم خود را به‌طور طبیعی از استخوان‌ها و دندان‌های مادر می‌گیرد. دیده‌ایم که برخی از زنان پس از حاملگی دچار پوسیدگی دندان شده‌اند. پیشنهاد ما این است که همان طور که حضرت علی(ع) فرموده‌اند: «آفتاب از پشت شفا و از روبرو بیماری است»، خانم‌ها در طی روز چند دقیقه بگذارند آفتاب مستقیماً به پوستشان بخورد و غذاهای کلسیم‌داری مثل هلو، کلم، ترب، پودر سنجد و عسل استفاده کنند تا پس از حاملگی دچار کمبود کلسیم نشوند. در اواخر حاملگی ـ‌معمولاً از چهار ماهگی‌ـ مصرف کُندُر را برای تقویت حافظه کودک، به اندازه یک نخود بعد از مسواک زدن فراموش نکنند. امام رضا(ع) معمولاً کندر را میل می‌کردند. گاهی بدنشان را با روغن مطبوع مثل روغن گل بنفشه ماساژ بدهند که زایمانشان راحت‌تر انجام شود. قدم بزنند تا حاملگی سبب افزایش وزن زیاد نشود.

بحث تغذیه و تاثر آن بر تغییرات روحی و جسمی طفل نوزاد مطرح شد. اصولا چه رابطه‌ای میان تغذیه و سبک زندگی اسلامی- ایرانی وجود دارد؟ 

رابطه تغذیه و سبک زندگی در تمام مدت زندگی وجود دارد. ما در بعضی از آیات قرآن می‌بینیم ضمن این که از گیاهان و مزارع صحبت می‌شود، در باره تغذیه حلال، دادن خمس و زکات بعد از برداشت محصول تأکید شده است. خیلی تأکید می‌کنیم مادران ما از غذاهای حلال استفاده کنند. خودشان حساب خمس و زکات مالشان و غذاهایی را که در طول سال مانده است، داشته باشند و حتی‌الامکان به جاهایی مراجعه کنند و به مهمانی‌هایی بروند که اطمینان داشته باشند تغذیه در آنها حلال است.

بعد از حاملگی غذاهایی که پیشنهاد شده باز هم رطب است که خداوند به حضرت مریم سلام‌الله علیها بعد از فارغ شدن پیشنهاد کردند و برای کم‌خونی مادر خوب است. روی شیر مادر بسیار بحث شده است و حتی حکمای ما در نظر گرفته‌اند اگر خواستید بچه را به دایه بسپرید، این دایه باید خوش‌هیکل و خوش‌اخلاق باشد و مزاجش طوری تنظیم شده باشد که شیری که به کودک می‌رسد شیر گوارایی باشد. بسیاری از مواردی که الان ما در درمان کودکان مثلاً یرقان کودک در نظر می‌گیریم، این است که شیر مادر را اصلاح می‌کنیم و وقتی شیر مادر اصلاح می‌شود، می‌بینیم روی تغذیه کودک اثر می‌گذارد و سبب مثلاً رفع ناراحتی گوارشی بچه می‌شود، درحالی که طب کلاسیک هیچ‌وقت این موضوعات را در نظر نمی‌گیرد.

بر اساس آیات قرآن می‌دانیم تا دو سال غذای بچه شیر مادر است و بسیاری از مادرها با عجله اصرار دارند به بچه غذا بدهند، درحالی که اگر شیر مادر تقویت شود و مثلاً از آبگوشت‌های مناسبی که در ظروف مسی درست می‌شوند، گوشت آن مطمئن است یا از سوپ‌هایی که از جوجه طبیعی و ارگانیک درست شده باشند، از آش‌هایی که یک مقدار زیره و جو در آن باشد و روغن زیتون و مقداری سرکه به آن اضافه شود، شیر مادر کافی می‌شود و شیر مادر است که تغذیه دو سال بچه را تأمین می‌کند. این که بلافاصله بچه را از شیر می‌گیرند و به بچه شیرهای مصنوعی که به آنها مواد نگهدارنده اضافه شده‌ است می‌دهند، باعث می‌شود در تغذیه کودک و هضم غذای او ناهماهنگی به وجود می‌آید.

در این دو سالی که فرمودید آیا می‌توان از غذاهای دیگر نیز استفاده کرد؟ 

ببینید، یکی از مشکلات ما این است که برای روال غذای بچه تصور می‌کنیم با یک تغذیه عادی می‌توانیم یک بچه طبیعی را پرورش بدهیم. خوشبختانه پایان‌نامه دکترای خودم را در ۴۰ سال قبل در باره سوءتغذیه پروتئین انرژی نوشتم.

در جدولی که تهیه کردم، مقایسه‌ای بین تغذیه یک کودک افریقایی، مجیدیه تهران و تغذیه یک کودک امریکایی انجام دادم. مشاهده کردیم کودک امریکایی از بچگی با غذاهای مقوی تغذیه می‌شود. به‌جای برنج و ماکارونی‌ای که برای خودمان درست می‌کنیم، از چهار پنج ماهگی از آب‌میوه استفاده کنیم، مثلاً آب‌انگور به شیر مادر بسیار نزدیک است. یکی دو استکان در طول روز از آب‌انگور استفاده کنیم. در صورت تمایل به مصرف کره از کره طبیعی استفاده کنیم. اگر خواستیم به بچه بیسکوئیت یا امثال آن را بدهیم، خود مادر مقداری کیک درست کند و یک لایه نازک کره طبیعی ـ‌مثلاً گاومیش‌ـ روی آن بمالد و همراه آن آب‌میوه و یک مکمل غذایی به بچه بدهد یا شیر گاومیش را با مقداری برنج ارگانیک به حالت شیربرنج درست کند و به بچه بدهد، بهتر از این است که از فست‌فودهایی که به عنوان غذا در جامعه اسلامی ما مطرح شده‌اند و واقعاً غذاهای طبیعی سنتی اسلامی نیستند، تغذیه کند و باید از بچگی از مصرف پفک‌ها، چیپس‌ها و امثالهم جلوگیری کند.

اخیراً گزارش کرده‌اند مصرف پفک‌ها و امثال اینها به خاطر مواد افزودنی‌ای که دارد، حتی درجه نازایی را هم افزایش داده است. کتابی تحت عنوان فست‌فودها نوشته و در آنجا ذکر شده است که فست‌فودها ضررهای زیادی دارند. یا مثلاً مواد نگهدارنده ماءالشعیری که داریم مصرف می‌کنیم، فوق‌العاده زیاد است. درست است یک‌سری استانداردهای بین‌المللی داریم، اما وقتی غذاهای طبیعی خودمان را داریم، حق نداریم به‌جای مثلاً سکنجبین نوشابه گازدار مصرف کنیم.

شوخی‌ای می‌کنند و می‌گویند آن اوایل که تظاهرات انقلاب شده بود، تلویزیون‌های امریکایی نشان می‌دادند ما همزمان با این که مرگ بر شاه می‌گوییم، داریم در تظاهرات کوکاکولا را پخش می‌کنیم. آنها گفته بودند اگر بخواهیم تغذیه ایرانی‌ها را به همان سبکی که خودمان می‌خواهیم برگردانیم، انقلاب اینها یک انقلاب اسلامی‌ـ‌ایرانی کامل نخواهد بود.

خوردن غذا به این شکلی که الآن بین ما وجود دارد و شامل سه وعده غذایی یعنی صبحانه و نهار و شام چه قدر صحیح است؟ کدام وعده غذایی از همه مهم‌تر است و در این وعده‌ها چه باید بخوریم و به طور کلی تغذیه خوب چه تأثیری بر عملکرد ما در جامعه دارد؟ 

در روایات ما آمده است: «لقمه الصباح مسمار البدن»، لقمه صبح استحکام بدن را برقرار می‌کند. در بین مراجعینی که داریم مشاهده می‌کنیم ۹۰ درصد خانم‌های ایرانی نه خودشان صبحانه کامل می‌خورند و نه به فرزندان و همسرانشان صبحانه کامل می‌دهند. این باعث تضعیف قوای بدنی و وقتی هنگام ظهر می‌شود، حتی فعالیت اقتصادی جامعه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. ژاپنی‌ها تحقیق کرده‌اند غذای ظهر و ضمن کار سبب می‌شود راندمان اقتصادی‌ آنها کم شود، بنابراین پیشنهاد می‌کنیم صبحانه کامل بخورید.

پنیر بخورید، اما در شب! وسط غذا هم آب نخوریم

فردی به امام رضا(ع) مراجعه کرد و پرسید: «شما فرموده بودید پنیر مکروه است». امام رضا(ع) فرمودند: «ما گفته بودیم در روز پنیر نخورید، شب بخورید». یکی از دلایلش هم این است که وقتی کلسیم در بدن بالا می‌رود، فسفر مغز تخلیه می‌شود و چون میزان فسفر و کلسیم باید در خون مناسب باشد، در نتیجه خواب‌آلودگی ایجاد می‌شود. یک غذای کامل مثل حلوا آرده، عسل، آبگوشت، آش، عدسی و… مناسب صبحانه‌اند. غذاهایی که برای فصل‌های سرد هست، گرم هستند و برای فصل‌های گرم خنک‌‌ترند. اینها را صبح‌ها تناول کنید و کودکان هم حتی‌الامکان جدا از مادرانشان غذا بخورند. وعده‌های غذایی را به شما می‌گویم که اگر رعایت کنیم، در واقع یک مدیریت زمان را برقرار کرده‌ایم. اگر بتوانیم غذای صبح‌مان را خوب بخوریم، قبل از آن وضو می‌گیریم، با لباس تمیز سر سفره می‌نشینیم، با بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم شروع می‌کنیم. صبحانه‌مان را با ۲۱ عدد مویز شروع می‌کنیم یا کسانی که بیماری دیابت دارند یک نخود کندر صبح ناشتا بعد از مسواک زدن بخورند. این سبب می‌شود معده که از شب مزاجش سرد بوده است، وارد گرما شود. این گرما سبب می‌شود غذا بهتر هضم و جذب شود. وسط غذا به هیچ‌وجه نباید آب خورد. بهتر است غذا حتی‌الامکان با دست تمیز خورده شود. از قاشق غیر از موارد ناچاری مثل آش استفاده نشود. حداقل لقمه غذای صبح ۴۰ لقمه است که با سرانگشت شست، سبابه و انگشت کنار آن خورده می‌شود. وسط غذا نباید صحبت کرد، نباید آب خورد و در آخر غذا نوشابه‌ای مثل سکنجبین، آب ولرم یا آب‌میوه مصرف شود.

صبحانه و استراحت مناسب لازمه حماسه اقتصادی

اگر به این شکل صبحانه بخوریم و پس از غذا خوردن استراحت کوتاهی کنیم، آماده فعالیت در طول روز می‌شویم و حتی تا شب هم ضعف نداریم و می‌توانیم به عنوان یک مؤمن فعال بحث حماسه اقتصادی را هم اجرا کنیم، اما وقتی صبح خوب وارد جامعه نمی‌شویم، دائماً منتظریم برویم جایی که ناهاری را به ما تعارف کنند.

در روایات آمده است اگر گرسنه از خانه خارج شویم، در حقیقت شخصیت خود را پست کرده‌ایم. یعنی به خاطر گرسنگی ناخودآگاهی که به ما دست می‌دهد، دائماً محتاج جامعه هستیم. برعکس شهرها در برخی از روستاها صبحانه را خیلی کامل و مقوی می‌خورند. اینها افراد فعال و تولیدکننده هستند. مثلاً در شمال کشور کته‌پلو و ماهی‌پلوی معروفشان رسم است. چای را هم به این دلیل پیشنهاد نمی‌کنیم که چای سبب از بین رفتن آهن خون می‌شود و در ایران کم‌خونی زیاد داریم و مخصوصاً در بین خانم‌ها کم‌خونی خیلی گزارش شده است. برای رفع کم‌خونی رنده سیب در عسل پیشنهاد کرده‌ایم که نتایج عالی داده است. یک قاشق عسل، ۱۰ قاشق سیب، دو تا سه بار و حتی پنج بار در روز می‌شود مصرف کرد. اگر می‌خواهید مطبوع‌تر شود کمی عرق بیدمشک هم اضافه کنید. یک روز کرفس، روز دیگر باقلا، یک روز دیگر اسفناج استفاده کنند یا ۱۰ پسته خام بخورند. رطب جزو برنامه غذایی همیشگی‌شان باشد.

کیفیت غذایی که ما ایرانیان مصرف می‌کنیم چگونه است؟ 

یکی از مشکلات ما در مورد نوع غذاهاست. غذاهایی که الان در ایران استفاده می‌شود غذاهای کم‌کیفیتی هستند. در بعضی از روایات ما مثل باب‌های اطعمه و اشربه وسائل‌الشیعه ـ‌تقریباً یک‌بیستم فقه ما روایات تغذیه‌ای هستندـ در باره غذاهای عربی زیاد بحث شده که یکی از پایه‌های غذایی آن خرماست.

اخیراً فقط چند کتاب در باره خرما نوشته شده و جالب اینجاست بشر تا حالا نتوانسته است به خرما مواد شیمیایی انتقال بدهد، چون ریشه درخت آن ۳۰ متر در زمین است و میوه‌اش هم ۳۰ متر بالای زمین!  روایت داریم در خانه‌ای که خرما نیست، غذا نیست. آنهایی که مزاجشان گرم است، می‌توانند از خرماهای زرد استفاده کنند و روی آن آب بخورند، آنهایی که مزاجشان سرد است از خرماهای معمولی استفاده کنند و آب نخورند. من فقط در یک روایت دیده‌ام خرما خوردن خوب نیست و آن زمانی است که بیمار تب دارد.

 

متأسفانه شکری که داریم مصرف می‌کنیم، بی‌جهت یک مقدار مواد افزودنی به آن اضافه کرده‌اند درحالی که رنگ شکر طبیعی که از نیشکر تهیه می‌شود، قهوه‌ای است که منظور همان شکر قهوه‌ای است و در کوبا یا کشورهایی که شکر تهیه می‌کنند، از نیشکر طبیعی استفاده می‌کنند و رنگ آن را با مواد افزودنی تغییر نمی‌دهند.

الان ذائقه‌ بچه‌های ما تغییر کند. الان اگر بخواهیم کباب گوسفندی را که روی زغال یا گاز با سیخ استیل درست شده است، در کنار پیتزا به بچه پیشنهاد کنیم، به احتمال زیاد پیتزا را انتخاب می‌کند، اما اگر از کودکی او را با غذاهای طبیعی، خرما، عسل و میوه آشنا کنیم بسیار موفق خواهیم بود. در روایاتمان داریم که بچه که متولد شد، کام او را از عسل، تربت امام حسین(ع) و خرما تغذیه کنید.

تغذیه ظهر چندان در اسلام توصیه نشده است، ولی می‌توانیم آن طور که امام رضا(ع) فرموده‌اند به‌جای سه وعده در روز، صبح غذای کامل بخوریم، ظهر نخوریم و شب هم مختصر بخوریم، فردا صبح نخوریم و ظهر بخوریم. اگر با این شیوه تغذیه کنیم، هیچ‌وقت دچار افزایش وزن نمی‌شویم. در روایات داریم که حضرت علی(ع) بین نماز مغرب و عشا به بازار تشریف می‌بردند و سرکه، روغن و نان می‌خریدند و به منزل می‌بردند و حضرت فاطمه‌(س) غذای بچه‌ها را بین نماز مغرب و عشا می‌دادند. این که بچه‌ها تا آخر شب گرسنه می‌مانند تا پدر و مادرهایشان بیایند صحیح نیست. بدن بچه‌ها مثل پیرها شب‌ها بهتر آماده پذیرش غذاست.

در مدیریت بحث مدیریت زمان مطرح است. بهترین زمان روز بین‌الطلوعین ـ‌از اذان صبح تا طلوع آفتاب‌ـ است. در این ساعات روزی پخش می‌شود و زمان بهشت است. بنابراین اگر بخواهیم برنامه روزمره‌مان را تنظیم کنیم و مدیران خوبی باشیم، باید سعی کنیم قبل از اذان صبح بیدار باشیم، نماز اول وقتمان را بخوانیم، اگر بتوانیم دو رکعت نافله صبح را هم قبل از آن بخوانیم، بعد مطالعات روزمره یعنی قرآن و دعا را در آن ساعات انجام بدهیم.

حتی می‌توانیم مطالعات و انجام تألیفات و آمادگی برای تدریس را در این ساعات انجام بدهیم. من خیلی از درس‌هایم را بعد از اذان صبح با اساتید مباحثه داشته و پیگیری کرده‌ام. امام رضا(ع) ۲۱ عدد مویز و کندرشان را می‌خوردند، بعد از طلوع آفتاب استراحت کوتاهی می‌کردند و بعد برای فعالیت روزمره آماده می‌شدند. اگر می‌خواستند روزه بگیرند، سحری مقوی می‌خوردند و اگر روزه نبودند صبحانه را کامل میل می‌کردند. غذای ظهر را هم یک روز در میان می‌خوردند. روزی هم که ظهر غذای کامل می‌خوردند، شبش غذای فوق‌العاده مختصری می‌خوردند. باز در روایت داریم که اگر دو شب پشت سر هم غذا خورده نشود تا ۴۰ شب قوای بدنی برنمی‌گردد. این روشی که غربی‌ها دارند که شب غذا نمی‌خورند روش اشتباهی است و نباید از آن تقلید کرد. شب حتی یکی دو لقمه هم شده است باید خورد. البته کسانی که می‌خواهند وزن کم کنند، باید شب خیلی کم غذا بخورند.

خدمات اساسی را معمولاً باید از صبح تا ظهر به جامعه بدهیم. معمولاً در روزهای گرم قبل از ظهر و در روزهای سرد بعد از ظهر استراحت کوتاهی می‌کردند. حضرت رسول(ص) نماز ظهر و عصر را که می‌خواندند و یا به صورت جداگانه، به منزل فاطمه‌زهرا(س) می‌رفتند و با امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بازی می‌کردند و عصر را برای مباحثات و جلسات می‌گذاشتند. متأسفانه صبح‌ها که مراجعه می‌کنید، معمولاً می‌گویند مدیران ما در جلسه هستند، درحالی که بهتر است از صبح تا ظهر کارهای مردمی را انجام بدهند و جلساتشان را برای عصرها بگذارند و یا اگر انسان می‌خواهد برای عیادت بیمار برود، بهتر است عصرها برود.

استراحت در یک سوم اول شب 

استراحت‌هایشان را در یک‌سوم اول شب می‌کردند. با بررسی‌هایی که کرده‌ایم به این نتیجه رسیده‌ایم خواب یک‌سوم اول شب ده برابر خواب وسط شب و خواب وسط شب ده برابر خواب یک‌سوم آخر شب فایده دارد. از کسی پرسیدند: «ساعت خواب شما چه موقع است؟» جواب داد: «من نه شب می‌خوابم و ساعت دو بیدار می‌شوم، شما دو می‌خوابید ساعت نه بیدار می‌شوید و در نتیجه به کارهایتان نمی‌رسید». یکی از فرزندانم می‌گفت: «پدر! اینهایی که می‌گویند کار پیدا نمی‌شود، کار هست، کسی نیست صبح زود بیدار شود و انجام بدهد». یک روز داشتم به مطب می‌آمدم، ساعت هفت صبح دیدم یکی از کسانی که مواد مخدر می‌فروشد کمی دورتر از مطبم ایستاده است. به خودم گفتم: «وقتی ما دیر بیدار می‌شویم، آنها از ما سبقت می‌گیرند».

سبزی‌ها از بهترین منابع غذایی برای جلوگیری از سرطان است

یکی از غذاهای اساسی که باید سر سفره‌ها باشد، سبزی‌هاست. این روزها ثابت شده که سبزی‌ها و غذاهای فیبردار یکی از بهترین منابع برای جلوگیری از سرطان‌هاست. در قدیم رسم جالبی داشتیم که در باغچه‌های منازلمان سبزی می‌کاشتیم. متأسفانه حتی موقعی که آدم به شمال هم می‌رود که این همه زمین مستعد وجود دارد، همتی نیست که افراد در باغچه‌های منزل خود تخم سبزی بریزند و از سبزی‌های باغچه خودشان استفاده کنند. تقریباً تمام سبزیجات فصل یکی از ضرورت‌های غذاست. امام رضا(ع) سر سفره‌ای که سبزی در آن نبود نمی‌نشستند. فقط ما بررسی کرده‌ایم که شاهی (ترتیزک) را نباید شب‌ها خورد. یکی از دلایلش هم این است که ویتامین «ث» آن بالاست و چون شب‌ها انسان حرکت ندارد، به دلیل بالا بودن ویتامین «ث» شاهی استخوان‌ها کلسیم خود را در خون تخلیه می‌کنند و خطر رسوب کلسیم در کلیه‌ها زیاد می‌شود و سنگ کلیه به وجود می‌آید، اما ما همه سبزیجات را می‌توانیم مصرف کنیم. بهتر است کسانی که اشتهایشان کم است سبزیجات خوشبو را مصرف کنند.

سرکه زیاد بخوریم اما آن را با لبنیات و تخم‌مرغ و ماهی مصرف نکنیم

بهتر است غذا را با غذاهای سبک شروع کنیم که هضم آن راحت‌تر باشد، از جمله نان. فرمودند وقتی نان وارد سفره شد شروع کنید و منتظر نمانید چلوکباب وارد سفره شود. وقتی با غذاهای پرچرب شروع می‌کنند، سبب اشکال در هضم می‌شود. سرکه همیشه سر سفره‌هایشان بوده است. امام رضا(ع) فرمودند: «من از وقتی وارد ایران شدم از سرکه استفاده می‌کنم. در مدینه از نمک استفاده می‌کردم». شاید یکی از دلایلش گرمای شدید مدینه و خروج نمک بدن در اثر تعریق بوده است. البته باید نمک را به مقدار کم مصرف کرد، اما سرکه یکی از پایه‌های غذایی بوده است. فقط نباید سرکه را با لبنیات، تخم‌مرغ و ماهی مصرف کرد. بنابراین هر یک از اینها سر سفره بود فقط یکی را انتخاب کنید. بعضی از غذاها اگر با هم مصرف شوند در بدن ایجاد لک و پیس می‌کنند.

روایتی جالب از پیغمبر اسلام در رد کردن پزشک رومی 

غذا را با اشتها شروع می‌کردند، یعنی هیچ‌وقت تا گرسنه نمی‌شدند غذا نمی‌خوردند. در یکی از جنگ‌ها برای این که رابطه صلح برقرار شود، از طرف امپراتوری روم برای پیامبر(ص) دو هدیه می‌فرستند. یکی کنیزی به نام ماریه و یکی هم یک پزشک. پیامبر(ص) می‌فرمایند پزشک را به کشور خودش برگردانید، زیرا ملت ما تا گرسنه نشوند سر سفره نمی‌نشینند و قبل از سیر شدن از غذا خوردن دست می‌کشند. همین مطلب نشان می‌دهد اگر از برنامه غذایی درستی پیروی کنیم، اغلب نیازی به پزشک نخواهیم داشت.

باید یک‌سوم معده را برای غذا، یک‌سوم را برای مایعات و یک‌سوم را برای هوا قرار داد. جالب اینجاست که غذای فصل‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارند. مثلاً اگر در اردیبهشت ماه نباید آب خنک صبحگاهی بخوریم، در تابستان باید بخوریم و در زمستان نباید بلافاصله که از خواب بیدار می‌شویم آب بخوریم. غذاهای بهار را غذاهای لطیف، تابستان را غذاهای مایع و خنک، غذاهای پائیز را غذاهای پرانرژی مثل گوشت‌ها و غذاهای زمستان را غذاهای خشک مانند سرخ‌کردنی‌ها، خشکبار، سیر و پیاز پیشنهاد کرده‌اند. سیر و پیاز را نباید در فروردین ماه بخورید. برعکس در تعطیلات عید که هر جا می‌رویم مرتباً به ما شیرینی تعارف می‌کنند، نباید زیاد شیرینی بخوریم، بلکه می‌توانیم از میوه‌ها استفاده کنیم و یا مختصری از آجیل‌های طبیعی بخوریم.

پس غذاهای فصل را هم باید در نظر بگیریم و مصلح (اصلاح‌کننده) غذاها را در نظر بگیریم. مثلاً اگر می‌خواهید کله‌پاچه بخورید، نباید وسط تابستان باشد و معمولاً کله‌پاچه را با انار، حلیم را با انگور و ماهی را با خرما یا عسل می‌خورند. یکی از روش‌های بد غربی‌ها ایستاده غذا خوردن و ایستاده ادرار کردن است. در روایات داریم که ایستاده غذا خوردن سبب پادرد می‌شود. بهترین شکل غذا خوردن به صورت نشسته است، به طوری که پای راست خم شود و پای چپ صاف قرار بگیرد. این سبب می‌شود غذا راحت‌ وارد معده شود. بعد از غذای روز مقداری استراحت و بعد از غذای شب مقداری حرکت پیشنهاد می‌شود. خیلی از خانم‌ها واریس دارند، چون بلافاصله بعد از غذا یکی دو ساعتی می‌ایستند و ظرف می‌شویند. این سبب می‌شود خون در پا جمع و بازگشت آن مشکل شود.

خودم تجربه کرده‌ام که وقتی برای نماز شب بیدار می‌شوم بدنم سرحال‌تر است، چون سلول‌های بدن انسان به‌طور طبیعی در حال حرکت است. شما هیچ ذره‌ای را در عالم نمی‌بینید که الکترون‌هایش به دور هسته در حرکت نباشند، بنابراین بدن انسان هر دو سه ساعتی باید تحرک داشته باشد. در روایات داریم نماز شب مکمل سلامت بدن است. گاهی سئوال می‌شود شب چه کار کنیم که صبح راحت‌تر بیدار شویم؟ اگر شب‌ها ماست زیاد، کاهو و سبزیجات بخوریم، صبح سخت‌تر بلند می‌شویم، اما اگر یک استکان عرق کاسنی بخوریم یا به قول شهید مطهری که می‌گفتند: «من شبی که کباب می‌خورم، برای نماز شب راحت‌تر بلند می‌شوم»، غذای مقوی‌تری بخوریم یا کمی خرما و غذای کم‌حجم اما پرانرژی بخوریم، راحت‌تر بلند می‌شویم.

خوردن قهوه که عادت غربی‌هاست چیز خوبی نیست و به‌جای آن بهتر است از نوشیدنی‌ها و دم‌نوش‌های مفید استفاده کرد. مثلاً دم‌نوش گل‌گاوزبان، گل بنفشه، برای آرامش سنبل‌الطیب که یکی از بهترین داروها برای قلب است. جالب است در قدیم این طور نبود که همه فقط یک نوع نوشابه مصرف کنند و هر کسی بر اساس طبع و مزاجش غذا و شربت را انتخاب می‌کرد. مزاج‌ها را به خون، گرم و تر تقسیم می‌کردند؛ کسانی که هیکل‌های درشت‌تر و چهره‌های قرمزتری دارند و بگو بخند، خوش‌اخلاق و فعال هستند، اگر خون غلبه کند اهل سرقت، جنایت و شهوترانی هستند. اینها برحسب مزاجشان باید از مرکبات و غذاهای خشک‌تر و سردتر استفاده می‌کردند و اگر اعصابشان ناراحت می‌شد، یک دوش آب سرد می‌گرفتند و یک مقدار سکنجبین خنک می‌خوردند. آنهایی که مزاجشان گرم و خشک بود، لاغر بودند و رنگشان به زردی می‌زد. اینها افراد باهوش‌تر و زرنگ‌تری بودند و باید از غذاهای خنک و تر استفاده می‌کردند، از جمله غذاهای مایع مثل آش، سوپ و گیاهان پرآب. به این مزاج‌ها صفراوی می‌گفتند.

کسانی که گندمگون و لاغر بودند، مزاج‌هایشان سوداوی بود که به خاطر خشکی و سردی مزاج باید غذاهای گرم می‌خوردند و اگر مثلاً آبگوشت مصرف می‌کردند، ترید آن را می‌خوردند. در روایات هست ما به پیامبران یک سودای صافیه دادیم تحت عنوان «ذومرهٍ فاستوی» که اشاره به پیامبر(ص) است. سوره النجم در قرآن اشاره به ستاره نیست، بلکه از اول تا آخر اشاره به پیامبر(ص) است. وقتی به مزاج پیامبر(ص) می‌رسد، می‌گوید ایشان یک مزاج «سودای صافیه» داشتند، یعنی بدون غلبه که این سبب تدبیر و مدیریت می‌شود. اگر این سودا در بدن غلبه کند، بعضی از بیماری‌ها مثل سرطان‌ها و… به وجود می‌آید و وجودش هم سبب تمایل به چند همسری می‌شود. غلبه مزاج هم در فصول مختلف بروز می‌کند. مثلاً در مورد فصل‌ها فصل پائیز فصل غلبه سوداست. فصل بهار بهترین فصل غلبه خون است. زمستان غلبه بلغم است که کسانی که مزاج‌های سرد و هیکل‌های درشت دارند و سفیدرو هستند، بیشتر میل به غذا دارند و در این فصل باید از خشکبارها و غذاهای خشک استفاده کنند و نباید زیاد غذاهای آبکی بخورند یا مثلاً بگویید صبح‌ها یک لیوان دوغ بخورند.

پس غذاها را باید مطابق طبع‌ها تهیه کرد. اگر بتوانیم این کار را بکنیم و مادرهای جامعه ما مزاج‌های فرزندانشان را بشناسند، خیلی بهتر می‌توانند آنها را تغذیه کنند و پرورش دهند.

آیا حجامت یک مکتب درمانی یا شیوه‌ای زیرمجموعه طب سنتی و اسلامی است؟

حجامت در پزشکی جهان مطرح است و اگر به کلمه (Cupping) در اینترنت مراجعه کنید، چند میلیون صفحه مطلب برای شما خواهد آمد. حجامت جزو اصول درمان در چین و کشورهای عربی است. در چند سال اخیر کتابی با عنوان «الدواء العجیب» نوشته شده که تحقیقات دانشمندان سوریه و کتاب بسیار جامعی است و روی آزمایش‌های قبل و بعد از حجامت کار کرده‌اند و تأثیر آن را بر بعضی از سرطان‌ها گرفته تا ناراحتی‌های عصبی، فشار خون، بیماری‌های قلبی و حتی بیماری هموفیلی بررسی کرده‌اند و نتایج بسیار عالی بود.

نمی‌توانیم حجامت را به عنوان یک روش درمانی عالی حذف کنیم و همان گونه که رهبر معظم انقلاب در باره حجامت به عنوان یک روش درمانی خوب فتوا داده‌ و مراجع هم تأیید کرده‌اند، می‌توانیم در کنار اصلاح مزاج این روش را پیشنهاد کنیم. برای کم‌خونی حجامت خشک یا بادکش را پیشنهاد می‌کنیم. بعد که بدن آماده شد با تغذیه‌هایی که پیشنهاد می‌دهیم درمان کاملی صورت می‌گیرد.