اهمیت تولید تئاتر سالم برای خانواده‌ها/ ضرورت اصلاح بخشی از قوانین

با توجه به شرایط پیش آمد کرده در عرصه هنرهای نمایشی و ارزشیابی و نظارت بر نمایش‌ها، مدیرکل هنرهای نمایشی اذعان می‌کند که نیاز به اصلاحات بخشی از این قوانین قبلی است و برخی مصوبات در عرصه‌های مختلف باید اصلاح شوند.

به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاری فارس، مدت‌هاست که موضوع ضرورت نظارت دقیق، قانونمند و همه‌جانبه بر تئاتر برای دستیابی به تئاتر سالم در عرصه این هنر نمایشی مطرح می‌شود و دغدغه تئاتر دوستان و کارشناسان تئاتر شده است. دستیابی به چنین هدفی در راستای جلوگیری از بروز ابتذال و رفتارهای سطحی و غیراخلاقی در تئاتر و تماشای آن برای تمام اعضای خانواده از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

از چند هفته پیش تاکنون خبرگزاری فارس در صدد بررسی این چالش‌ها برای دستیابی به تئاتر خانوادگی و دور شدن از تئاتر مبتذل و سطحی در بین هنرمندان و مسئولان در زمینه نظارت بر عرصه نمایش‌ها بر آمده است تا مشخص است ریشه مشکلات از کجا نشأت گرفته است. در این راستا کارشناسان، مسئولان و هنرمندان نظرات خود را بیان کرده‌اند.

*برخی از نمایش‌ها اصلا به درد خانواده‌ها نمی‌خورد!

امیر نصیربیگی، رئیس سازمان بسیج هنرمندان و دبیر شانزدهمین جشنواره تئاتر مقاومت در این زمینه می‌گوید: بی تعارف برخی از نمایش‌ها اصلا به درد خانواده‌ها نمی‌خورد، بنابراین نقش نظارت صحیح در عرصه نمایش اینجا مشخص می‌شود. قوانین شورای نظارت می‌بایست در این زمینه قدری به روز رسانی شود و قطعا در ترکیب نفرات شرایط بهتری ایجاد شود. شاید اگر با خود دوستان شورا صحبت کنیم خودشان هم بدانند مواردی هست که به این مشکلات دامن می‌زند و نیاز به بررسی دارد.

نصیربیگی در پاسخ به این سؤال که آیا در این زمینه تنها شورای نظارت می‌بایست مسئولیت داشته باشد،‌گفت: خیر، شورای نظارت بخشی از کار است. همکاران ما در مرکز هنرهای نمایشی و آقای شهرام کرمی در تلاش هستند سیستم جامعه تئاتری و بخشنامه‌هایی را در این فرآیند کلی تدوین و بخشی را به روز رسانی کنند تا هم از سلیقه‌ها در این زمینه دور باشیم و هم اینکه تئاتر ما به تئاتر خانواده پسند و دور از ابتذال نزدیک شود.

*از کودکی بچه‌ها با هنرهای نمایشی آشنا شوند

خیام وقار کاشانی مدیر تماشاخانه باران نیز در این باره می‌گوید: می‌بایست خانواده‌ها و بچه‌ها را از کودکی و در مدارس با هنرهای نمایشی آشنا کنیم و آنها را عادت به تئاتر دیدن بدهیم تا اشتیاق در وجودشان زنده شود. زنگ هنر در مدارس به همه چیز پرداخته می‌شود الا هنر؛ تئاتر که دیگر جای خود دارد. بنابراین من برای پاسخ به این سؤال شما ابتدا به مخاطب و سلیقه او در دوران کودکی بازگشتم تا بگویم این خود مخاطب است که سلیقه‌اش را برای هنرهای نمایشی به بازار هنر می‌دهد.

این روزها شرایط طوری پیش می‌رود که کارها قدری عامه‌پسند شده یعنی جنبه تفریحی و سرگرمی‌شان غالب بر مسائل دیگر شده است، علت این هم شاید خود کمبود مخاطب یا بودجه یا هر چیز دیگری باشد.

*تئاتر مبتذل نداریم

حسین مسافرآستانه دبیر اسبق شورای نظارت و ارزشیابی تئاتر نیز در این باره می‌گوید: به نظر من بستگی به این دارد که چه تئاتری و کجا اجرا شود اما در نهایت خیر ما تئاتر مبتذل نداریم، هر چند تئاتر هم می‌تواند مبتذل باشد منتها اینکه «ما الان در جامعه‌مان چنین چیزی داریم یا خیر؟» پاسخم منفی است. شاید بتوان گفت که الان تئاتر سبک، سطحی و تئاتری که صرفاً هدفش سرگرمی است و سعی می‌کند از طریق جُک یا شوخی‌های رکیک کارش را جلو ببرد، داریم اما نمی‌توانم بگویم مبتذل هم داریم!

در سالیان پیش تئاتر خیلی فعال بود، اما نه هنرمند گلایه و شکایت سختگیری شورای نظارت داشت و نه شورای نظارت سخت‌گیری می‌کرد، تئاتر هم وضعیت بهتری داشت، علت اصلی این مشکلات این است که تئاتر به حال خود رها شده، یعنی از حمایت بر تئاتر خبری نیست. در نهایت وقتی تئاتر مورد حمایت قرار نگیرد، مجبور است روی پای خود بایستند و برای این امر به هر کاری تن می‌دهد تا تماشاگر بیشتری را جذب کند و از نظر اقتصادی خود را تأمین کند. هر چه بیشتر به تئاتر سختگیری شود، بیشتر به سمت سرگرمی و سطحی بودن سوق پیدا می‌کند، مگر اینکه سیاست‌گذاری درست داشته باشیم.

هر چه بیشتر به تئاتر سختگیری شود، چون تئاتر لازم دارد که به حیات خود ادامه دهد، جز با افزودن به جنبه سرگرمی کار دیگری نمی‌تواند بکند. در چنین شرایطی تئاتر مجبور است یا از چهره‌های سینمایی و سلبریتی در کارهایش استفاده کند، درحالیکه کارش اصلا به لحاظ کارشناسی استاندارد نیست و مردم تنها برای دیدن هنرمندانشان به تماشای کارها می‌آیند یا اینکه دست به شوخی‌های سبک می‌زند تا مردم قدری بخندند هر چند منتقد آن هم باشند، بنابراین وقتی از سطح فرهیختگی تئاتر کاسته می‌شود تئاتر نقش اصلی خود را در جامعه از دست می‌دهد و این نقش ایفا نخواهد شد مگر در سایه یک حمایت منطقی و برنامه ریزی شده.

*مسائل تئاتر را نظارتی جلو نبریم، نظارت می‌بایست درونی‌تر شود

حجت‌الاسلام احد آزادی‌خواه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی معتقد است: امروزه ظرفیت و پتانسیل تئاتری‌ها در کشور روز به روز بیشتر می‌شود، یعنی تئاترگران به درجه‌ای از توانگری رسیدند که خلقِ اثر کنند و وارد میدان رقابت بین‌المللی بشنوند و این فرصت برای ماست. اعتقادم بر این است که ما نباید خیلی مسائل را نظارتی جلو ببریم البته اصل نظارت در قانون وجود دارد و باید صورت بگیرد، اما قبل از نظارت‌های بیرونی که می‌شود نهادهای نظارتی و مربوطه باید نظارت درونی را در کشور احیا کنیم.

*اصل تئاتر ارائه نمایش‌های سالم برای خانواده‌ها است

شهرام احمدزاده کارشناس شورای نظارت و ارزشیابی می‌گوید: فرهنگ‌سازی می‌بایست از هر فردی و در نهاد و جایگاهی صورت بگیرد، تئاتری‌ها هم می‌بایست فرهنگ‌سازی درست داشته باشند و این هم با تئاتر سالم برای خانواده‌ها صورت می‌گیرد. یک جاهایی باید نقد درست از جامعه داشته باشیم و من هم با این موافقم که خیلی از نمایش‌هایی که روی صحنه می‌روند، چنین کاری را انجام نمی‌دهند.

*خلاء گفت‌وگو در عرصه نمایش

ارمغان بهداروند مدیر عامل پیشین انجمن هنرهای نمایشی نیز معتقد است: قانون‌گذار می‌بایست نظامی نظارتی با دربرگیری همه ضرورت‌های زمانی و مکانی، ظرفیت‌های اجتماعی، روزآمدی قوانین، بهره‌مندی از متخصصان هنر، علوم اجتماعی و اعتماد بخشی به جامعه تئاتری تدوین و ابلاغ کند. این فرآیند باید با در نظر گرفتن حقوق هنرمند، ضرورت‌های مخاطبان به ویژه خانواده‌ها برای دستیابی به تئاتر خانوادگی به جای تئاتر مبتذل در نظر گرفته شود، آن چه که در این فرآیند همواره از آن به عنوان آسیب می‌توان یاد کرد خلا گفت‌وگو و مواجهه طرفین است.

*عدم تبیین مبانی نظارتی درست

امیرحسین حریری مدیر مرکز تئاتر مولوی می‌گوید: در بحث از نظارت قانونمند و دقیق در عرصه نمایش برای جلوگیری از کارهای نمایشی مبتذل، بحث نظارت بر تئاتر مبحثی است که متأسفانه مثل خیلی از مسائل دیگر در طول این سال‌ها تعریف دقیقی نشده است. یعنی ما مبانی نظارت را در جامعه فرهنگی خودمان تبیین نکرده‌ایم، من به عنوان یک تولیدکننده نمایش یا حتی یک سالندار با گزاره‌های متغیری از بحث نظارت در این سال‌ها مواجه‌ بوده‌ام در حالیکه باید در این زمینه به گزاره‌های مشخص و ثابتی برسیم و آنها را تبیین کنیم، بنابراین طبیعی است که همه گروه‌های نمایشی تا سالن‌ها نیز بدان احترام خواهند گذاشت و ضوابطش را رعایت می‌کنند.

*نظارت صحیح شرایط را برای تئاتر سالم در خانواده فراهم می‌کند

از جمله بازیگرانی که در این عرصه نظر داده‌اند نیز می‌توان به جلیل فرجاد بازیگر پیشکسوت تلویزیون، تئاتر و سینما از هنرمندانی است که سال‌ها در عرصه تئاتر دینی فعالیت می‌کند و امسال نیز در پنجمین سال حضور خود در نمایش «خورشید کاروان» ایفاگر نقش بود، می‌گوید: اصل نظارت دولت‌ها، مرکز هنرهای نمایشی و شورای نظارت بر نمایش‌ها برای رعایت مسائل و چارچوب‌های نظام بسیار خوب است و می‌تواند شرایط را برای تئاتر سالم برای خانواده‌ها فراهم کند.

*برخی اصلاحات در قوانین شورای نظارت نیاز به انجام است

و در نهایت و پس از گرفتن نظرات عده‌ای از هنرمندان و انتقال آن به مرکز هنرهای نمایشی، شهرام کرمی مدیر کل اداره هنرهای نمایشی در این زمینه می‌گوید: آیین نامه، قانون و شرایط اجرای نمایش در سالن‌های تئاتر از سال یک مصوبه رسمی و قانونی از شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد، ابلاغ شده و همه می‌توانند این مصوبه را در اینترنت هم ببیند و شرایط و ضوابط آن را توضیح داده است، اتفاقا ما در عرصه‌های دیگر چنین قوانینی را نداریم که واضح و مبرهن باشد اما در عرصه هنرهای نمایشی ما مصوبه و قانون قابل استناد داریم.

وی می‌افزاید که اداره کل هنرهای نمایشی هم مطابق این مصوبه قانونی اقدام به بازبینی و ارزیابی و صدور مجوز میکند. تئاتر در طول یک دهه اخیر خیلی دچار تغییر و تحول شد. گسترش پیدا کرد و تعداد گروه‌های نمایشی و سالن‌های خصوصی و تعداد هنرمندان بیشتر شدند و هنرهای جدیدی هم وارد عرصه تئاتر شدند مثلا هنرهای محیطی، شورایی یا اجراهای نمایشنامه خوانی و …که همه اینها نشان می‌دهد که ضرورت اصلاحاتی در عرصه آیین نامه نظارت بر ارزشیابی لازم است البته نه اصلاحات بنیادین چون چارچوب قانونی ما مشخص است.

کرمی می‌افزاید: مثلا در عرصه تبلیغات نیاز به قانون مشخص داریم ، در این زمینه اقدام هم کردیم و شوراهایی برای ارزیابی مصوبات شکل دادیم هر جا که شک و شبهه دارد به زودی اصلاح خواهد شد و مراحل قانونی آن طی می‌شود اما در شرایط حاضر ما مطابق مصوبه قانونی عمل می‌کنیم.

وی همچنین می‌گوید که نظام فرهنگی و ملی ما می‌طلبد که حافظ ارزش‌های جامعه‌مان باشیم، این توقع در عرصه هنرهای نمایشی هست که ما هم در اداره کل هنرهای نمایشی تکلیفی رسمی داریم که حافظ فرهنگ و هنر جامعه‌مان باشیم و طبیعی است که آثار نازلی که ارزش‌های جامعه را مخدوش می‌کند چون کارهای مبتذل و سطحی نمی‌تواند قابل دفاع باشد و ما هم به این آثار مجوز اجرای عموم نمی‌دهیم و خوشبختانه این دست آثار هم محدود است.