چند پاسخ بسیار کاربردی به این سوال: «چه کنیم تا فرزندانمان نمازخوان شوند»؟!

نماز خواندن فرزندان و اهمیت دادن به نماز، همیشه از بزرگترین دغدغه های والدین بوده است ،اما گاهی اوقات با مخالفت و سرسختی و توجیهات گوناگون فرزندان مواجه می شوند

  • حجت الاسلام و المسلمین احمد رضا زارعی

نماز خواندن فرزندان و اهمیت دادن به نماز، همیشه از بزرگترین دغدغه های والدین بوده است ،اما گاهی اوقات با مخالفت و سرسختی و توجیهات گوناگون فرزندان مواجه می شوند و از یک سو مسأله نماز خواندن آنها و تربیت دینی اشان اهمیت دارد و از طرف دیگر اینکه  نکند با رفتار نسنجیده فرزندان را از اسلام و دین زده کنند.
در این زمینه لازم است به نکات زیر توجه نمائیم:

۱- تربیت دینی فرزندان بایستی مهندسی شده صورت پذیرد به این معنی که سنّ و جنسیت و نوع مزاج و … فرزندان در تعیین نقشه راه دخالت دارد.

۲- در روایتی امام باقر علیه السلام می فرماید: «ما فرزندانمان را در ۵ سالگی به نماز امر می کنیم ولی شما در ۷ سالگی فرزندانتان را امر به نماز کنید»  از این روایت برمی آید که سن فرزند در تربیت او کاملا مؤثر بوده  و درصورتی که مورد غفلت قرار گیرد و زودتر یا دیرتر اقدام شود،ضربه خواهد دید.

۳- همچنین از سیره اهل بیت علیهم السلام است که فرزندانشان را در طفولیت و به زبان کودکی با فلسفه نماز آشنا می فرمودند، لذا لازم است به گونه ای صحیح فلسفه نماز خواندن را به آنان بیاموزیم. در این جا نبایستی از مثالهای پیچیده استفاده کرد بلکه یک مثال ساده معمولا کارگشا خواهد بود و از آنجایی که بنا ندارم کلی گویی کنم در ذیل یک نمونه عملی ارائه میدهم.

«برای فرزند خود هدیه ای بگیرید و به او بیاموزید که در مقابل هدیه تشکر کند. یکی از نعمتهای خداوند (به عنوان مثال چشم) را به او یادآور شوید سپس از او بخواهید چند نمونه از فایده های  چشم را بشمارد و در ادامه از او بپرسید: آیا این هدیه ای که من به شما دادم ارزشمندتر است یا چشم که هدیه ی خداست؟ آیا نبایستی از خدا بابت این هدیه تشکر کرد؟ در پایان (همانگونه که روایت می فرماید) نماز را تشکر از خدا معرفی نمائید و به این ترتیب دلیل نمازخواندن را با بیانی ساده به فرزندتان بیاموزید. در این مرحله انتظار نداشته باشید فرزندتان اهتمام جدی به نماز دهد بلکه همین اندازه که بداند نماز کار بیهوده ای نیست، کافیست.»

۴-هر چند این دغدغه والدین مذهبی در تربیت دینی فرزندان قابل ستایش است ولی نحوه عملکرد و رسیدن به این مطلوب همیشه مورد ستایش و پذیرش اساتید فن نیست، توضیح بیشتر این که  والدین مذهبی خواهان اولاد مقید می باشند ولی راه رسیدن به این خواسته ی خدا پسندانه را به درستی اجرا نمی کنند و برنامه های که در محیط خانواده اجرا می شود دارای کاستی و نواقصی می باشد . یکی از بهترین راههای رسیدن به این مطلوب با توجه روایات گران بها از حضرات معصومین علیهم السلام  دعوت غیر زبانی به اعمال نیکو می باشد.

قال الصادق علیه السلام:‏ کُونُوا دُعَاهَ النَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَعَ.( بحار الأنوار ، ج‏۶۷، ص: ۳۰۹)
مردم را با عمل خود نه با زبان تنها، به خود جلب نموده و دعوت کنید تا از شما تلاش و راستی و خویشتن داری را ببینند.

روایت زیبای ذکر شده به این مطلب اشاره دارد که بهترین راه دعوت دیگران به خدا دعوت غیر زبانی می باشد به طوری که خود می بایست با اعمال و رفتار خودمان موجب اشتیاق دیگران به دین شویم.

۵-باید به این نکته توجه داشته باشیم که فرزندان بیشترین تأثیر را از والدین خود دارند و آنها را در درجه اول، الگوی خود قرار می دهند چرا که بیشترین زمان را با والدین به سر می برند. وقتی والدین به نماز های یومیه از جمله نماز صبح  اهمیت بدهند این خود در ضمیر فرزندان تاثیر گذار خواهد بود .

۶-چون معمولا والدین با مشکل عدم اهتمام فرزندان به نماز صبح روبرو هستند یکی از بهترین راهکارها برای دعوت فرزندان به نماز صبح زبان خوش همراه با ترفندهای زیرکانه است چرا که هر گاه والدین در این مسیر با سختگیری های بی مورد عمل کرده اند شاهد نتیجه عکس در این خصوص بوده ایم ولی نباید این را هم فراموش کرد که بی توجهی و بی مسولیتی والدین هم در این خصوص چاره ساز نیست .

۷-این نکته را والدین می بایست بدانند که کسی که خواب است همانند کسی که بی هوش است تکلیفی ندارد بلکه تکلیف در هنگام بیداری و هوشیاری می باشد .در احوالات امام خمینی رحمه الله آمده که ایشان اهل خانه را برای نماز صبح بیدار نمی نمودند بلکه تنها وقتی خودشان از حضرت می خواستند برای نماز بیدارشان می کردند ولی نکته مهم اینجاست که اگر برای نماز بیدار نمی شدند حتما تأکید داشتند که بلافاصله نماز را قضا کنند.

۸-موانعی موجب دیر بیدار شدن برای نماز صبح می شود، نظیر بیداری بیش از حد خانواده و فرزندان برای امور غیر ضروری همچون تماشای تلویزیون، ‌غذای سنگین شب و ضعف جسمانی و سستی و تنبلی، که برای رفع این مشکلات می شود با هم اندیشی و مشورت با خود فرزندان به بهترین نتیجه مطلوب رسید .

یک تذکر جدی به والدین:

والدین از نماز استفاده ابزاری نکنند، وقتی جایگاه نماز درست تحلیل و تبیین نشود ممکن است بعد از مدتی نماز کنار گذاشته شود یا منظم برپا نشود که این نیز به حذف نماز می انجامد.

گاه از نوجوان می پرسیم چرا نماز نمی خوانی؟

 و پاسخ این است که هرچه از خدا خواستم که به فلان خواسته و آرزویم برسم، نرسیدم و برای همین دیگر نماز نمی خوانم، یا مدتی نماز خواندم و دیدم مشکلم حل نشد یا به خواسته ام نرسیدم، دیگر نمی خوانم!

 استفاده ابزاری از نماز و القای خانواده ها که اگر نماز بخوانی، در امتحان قبول می شوی و نماز را در حد مشکل گشای مسائل عادی زندگی حتی گاه خواسته های نامعقول تلقی کردن، آفت و آسیب بزرگ برای نماز خواندن است.

مشهور آن است که در فصل امتحان، نماز خواندن دانش آموزان رایج تر می شود و پس از امتحان به خصوص اگر با ناکامی مواجه شوند تعطیل می شود! چنین تصویر و تصوری از نماز و فرو کشیدن آن در حد گره گشایی از مشکلات معمول، ستمی بزرگ است.

حتی گاه معلمان و مربیان در چنین القائاتی با دیگران هم داستان و هم زبان می شوند.

به امید اینکه دین را آنگونه که هست بیاموزیم