اگر نیت نذر بکنیم ولی صیغه آن را بر زبان نیاوریم، آیا نذرمان صحیح است؟

• حجه الاسلام و المسلمین مجتبی شیخی/ احکام ما

آیا در نذر صیغه لازم است؟ آیا نذر زن بدون اجازه شوهر و نذر فرزند بدون اجازه والدین صحیح است؟ کفاره ترک نذر چیست؟ جواب این سوالات و چند سوال دیگر را در این نوشتار بخوانید در ماه محرم الحرام و صفر یکی از مسائلی که کاربرد فراوانی دارد احکام نذر می باشد، بنابراین به این مناسبت در این نوشتار به بررسی برخی از مهم ترین احکام نذر از نظر مراجع عظام تقلید می پردازیم:

۱- آیا در نذر صیغه لازم است و آیا حتما باید صیغه آن عربی باشد یا خیر؟ آیا اگر کسی به دل بگیرد که کاری را انجام دهد یا در ذهن بگذراند و به زبان نیاورد عمل به این نذر واجب است؟

نذر در صورتى صحیح است که براى آن صیغه خوانده شود، ولی لازم نیست به عربی باشد؛ بنابراین اگر مثلا بگوید: چنانچه فلان حاجت من روا شود، براى خدا بر من است که فلان مقدار مال را به فقیر بدهم نذر او صحیح است. اما اگر صیغه نخواند و آن را به زبان نیاورد، عمل به آن نذر واجب نیست و صرف نیت کافی نیست.[۱]

۲- آیا اگر فردی نگوید: «برای خدا بر من است که فلان کار را انجام دهم» بلکه این گونه بگوید: «برای خدا نذر کردم که فلان کار را انجام دهم»، آیا در این صورت نذر او صحیح است و باید انجام دهد؟

امام: عمل به این نذر واجب نیست.

رهبری و سیستانی: عمل به این نذر بنابر احتیاط واجب، لازم است.

مکارم: عمل به این نذر واجب است.[۲]

.

۳- آیا نذر زن بدون اجازه شوهر صحیح است؟

امام: نذر زن بدون اجازه شوهر، باطل است.

رهبری: اگر زن به همراه شوهرش باشد، نذر زن بدون اذن شوهر، اگر چه در مورد اموال زن باشد، بنابر احتیاط باطل است.

مکارم و سیستانی: اگر مزاحم حقوق شوهر باشد، بدون اجازه او باطل است (سیستانی: بلکه بنا بر احتیاط واجب در امور مالى نیز با اذن شوهر نذر نماید به غیر از حجّ، زکات، صدقه، احسان به پدر و مادر و صلۀ رحم که برای نذر در این زمینه ها اجازه شوهر لازم نیست). [۳]

۴- اگر زنی با اجازه شوهرش نذر نمود آیا شوهر می تواند بعد از نذر کردن زن، او را از عمل کردن به نذرش بازدارد؟

امام، رهبری، مکارم و سیستانی: خیر، نمی تواند.[۴]

۵- آیا نذر فرزندان باید با اجازه پدر و مادر باشد؟

امام و رهبری: نذر فرزند، احتیاجى به اجازۀ پدر و مادر ندارد و منع آنها از عمل به نذر نیز اثری ندارد.

مکارم: نذر فرزند، احتیاجى به اجازۀ پدر و مادر ندارد؛ مگر اینکه کار او مایۀ آزار پدر باشد که در این صورت، نذر او صحیح نیست.

سیستانی: نذر فرزند، احتیاجى به اجازۀ پدر ندارد؛ ولى اگر پدر یا مادر چه قبل و چه بعد از نذر، او را  نهی کنند، اگر مخالفت با نهى آنها مایه آزار آنها باشد نذرش باطل مى‌شود. [۵]

.

۶- اگر انسان کاری را که نمی تواند انجام دهد، نذر نماید چه حکمی دارد؟

چیزی را که انسان نذر می کند باید برای او مقدور باشد (رهبری: و مشقت فراوان و ضرر قابل توجه نیز نداشته یاشد)، بنابراین اگر چنین نذری را انجام دهد، صحیح نیست مانند کسی که نمی تواند پیاده کربلا رود و چنین نذری نماید همچنین اگر بعد از نذر از انجام آن عاجز شود نیز وظیفه ای ندارد؛ مگر در مورد نذر روزه که در صورت عجز، (امام و رهبری: باید؛ مکارم: بهتر است؛ سیستانی: بنابر احتیاط) در ازای هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد. [۶]

.

۷- اگر کسی نذرش را به جا نیاورد، کفاره آن چیست؟

اگر نذرش به صورت صحیح شرعی انجام نداده مثلا صیغه آن را به صورتی که ذکر شد نخوانده است، کفاره ندارد؛ اما اگر نذر او به صورت صحیح انجام شده است، در صورت مخالفت با آن باید کفاره زیر را بپردازد:

امام خمینی و مکارم: باید به ۶۰ فقیر طعام دهد یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد.

رهبری و سیستانی: باید ده فقیر را سیر کند یا آنها را بپوشاند و اگر نمی تواند، سه روز پی در پی روزه بگیرد. [۷]

.

۸- اگر کسی نذرش را در زمانی که برای آن معین نموده، انجام ندهد؛ آیا علاوه بر کفاره باید قضای آن را نیز بجا آورد؟

امام، رهبری و سیستانی: اگر نذر روزه کرده، باید قضا نماید و اگر نذر نماز نموده است، بنابراحتیاط واجب باید قضا نماید و در سایر نذرها قضا واجب نیست؛ البته کفاره در همه موارد واجب است.

مکارم: اگر نذر روزه کرده، بنابر احتیاط باید قضا نماید اما در سایر موارد قضا لازم نیست؛ البته کفاره در همه موارد واجب است. [۸]